LALE DEVRİ TARİH KASİDELERİ (KİTAP)

EBCED ÇÖZÜMLEMELERİ İLE
LALE DEVRİ TARİH MANZUMELERİ

Yrd. Doç. Dr. Metin HAKVERDİOĞLU

İçindekiler
ÖN SÖZ 3
Ebced Hakkında 6
Ebcedli Tarih Çeşitleri 7
A. Temel Ebcedli Tarih Çeşitleri ve Örnekleri 8
İSHAK EFENDİ 13
RÂŞİD EFENDİ 19
MUSÎB EFENDİ 21
NEDÎM 25
NA‘TÎ 28
İSHAK EFENDİ 30
‘AFVÎ 33
DÜRRÎ EFENDİ 36
SA’DÎ 40
FEYZÎ 43
MUSÎB EFENDİ 45
NA‘TÎ 48
SA‘DÎ 48

ÖN SÖZ
Türk edebiyatında ebced hesabının tarih manzumelerinde sıkça kullanılması bu hesap ile ilgili örneklerin daha kolay bulunmasını ve ilgilenenlere sunulmasını gerekli kılmaktadır. Ebced ve tarih manzumeleri bugün için unutulmuş gibi görünse de hem tarihçiler hem de edebiyatçılar için bilinmesi elzem olan hususlardır. Biz bu çalışmayı bu eksikliği gidermek amacıyla her iki dalda bu hususa ilgi duyanlara bol örnek sunmak amacıyla yaptık. Bu örneklerdeki kimi tarihlerin gün ışığına yeni çıkıyor olması da önemle altı çizilmesi gereken bir husustur.
Faiz Efendi ile Şakir Bey Mecmuası’ndan alınan aşağıdaki 154 tarih aynı zamanda Lale Devri hakkında kronolojik bilgi içermektedir. Ebced hesapları altlarına açıklanmış olan bu şiirler, Mecmuadaki tarih manzumelerinin genellikle son beyti alınarak oluşturulmuştur.
Metinlerin alındığı Mecmua, Damad İbrâhîm Paşa ve III. Ahmed dönemini özetleyen tarihlerle doludur. Bu tarihlerin kronolojik sırayla yazılması Mecmuanın peyderpey oluşturulduğunu göstermektedir. Bu çalışma ile Lale Devri’nin en önemli tarih kasideleri sırayla ve ebced hesabı yapılmış olarak gözler önüne serilecektir.

Ebced için her ne kadar bugünkü toplumumuz bir fal bakma anlamı çıkarıyorsa da yüz yıl önce bu kavram bir medeniyet göstergesi idi. İnsanlar önemli gördükleri hemen hemen her hususu ölümsüzleştirecek bir yöntem olarak ebcedi görüyorlardı. Yani, yeni yapılan bir bina için yazılan ebced beytinin, oranın kitabesinde yüz yıllarca kalacağını biliyorlardı. Ayrıca o beyit bir divana girdiği için bina yıkılsa dahi o binanın yapılış tarihi kaybolup gitmiyordu.
Ebced’in bir de şu yönü ilginçtir: Bir çeşme yapımı için yazılan tarih kasidesi sayesinde o çeşme divandaki yerini sonsuza kadar alıyor, aynı kasidenin genellikle son beyti bir hattat tarafından yazılarak harika bir hat sanatı örneği oluyor, o hattı bir mermer ustası kitabeye kazıyarak bir başka sanat eseri ortaya koyuyor ve mimar o kitabeyi tezhipler ile süsleterek çeşmenin uygun yerine yerleştiriyor; kitabeye bakan kişi seyrine doyum olmaz bir sanat eserini hem görüyor hem de ebced kurallarıyla onu çözerek ilgi düzeyini yükseltiyor. İşte bu sanatlar arası etkileşim bugün en çok arzulanan; ancak bir türlü başarılamayan noktadır. Sadece ebcede ilgisini kaybeden ve muhteşem binalara on yıl içinde dökülecek “Yapım Yılı: 2013” yazan ruhsuz levhalar asan bir nesil olmak bile neler kaybettiğimizi göstermeye yeterlidir.
Faiz Efendi ve Şakir Bey Mecmuası ebced örnekleri yönünden oldukça hacimli bir eserdir. Damat İbrahim Paşa tarafından yazdırılan bu mecmua, Lale Devrinin yüzlerce kasidesi yanında, yine yüzlerce tarih manzumelerini toplamıştır. İşte, çalışmamızda bu mecmuadaki tarih manzumelerinin 154 tanesi ele alınmıştır. Bu manzumeler, genellikle kronolojik bir sıra izlediği için sıcağı sıcağına yazılan ve orijinal ilk elden şiirler olarak kabul edilebilir. Bu şiirlerin bir kısmı divanlara girmiştir; fakat genellikle farklılıklar söz konusu olmuştur. Bu farklılıkta birinci kaynak olarak bu mecmua kabul edilse yanlış olmaz kanaatindeyiz.
Çalışmamızda ele aldığımız manzumelerin büyük bir kısmı, divanı henüz ele geçmemiş şairlere aittir. Bu yönden de çalışmamız önem arz etmektedir.

1. GİRİŞ:

Türk edebiyatında ebced hesabının tarih manzumelerinde sıkça kullanılması bu hesap ile ilgili örneklerin daha kolay bulunmasını ve ilgilenenlere sunulmasını gerekli kılmaktadır. Ebced ve tarih manzumeleri bugün için unutulmuş gibi görünse de hem tarihçiler hem de edebiyatçılar için bilinmesi elzem olan hususlardır. Biz de çalışmamızı bu eksikliği gidermek amacıyla her iki dalda bu hususa ilgi duyanlara bol örnek sunmak amacıyla yaptık. Bu örneklerdeki bazı tarihlerin gün ışığına yeni çıkıyor olması da önemle altı çizilmesi gereken bir husustur.
Faiz Efendi ile Şakir Bey Mecmuası’ndan alınan aşağıdaki 154 tarih aynı zamanda Lale Devri hakkında kronolojik bilgi içermektedir. Ebced hesapları altlarına açıklanmış olan şiirler, bu mecmuadaki tarih manzumelerinin genellikle son beyti alınarak oluşturulmuştur.
Metinlerin alındığı Mecmua, III. Ahmed ve Damad İbrâhîm Paşa dönemini özetleyen tarihlerle doludur. Bu tarihlerin kronolojik sırayla yazılması Mecmuanın peyderpey oluşturulduğunu göstermektedir.
Bildiri boyutunu aştığı için ele alınan dönem, devlet adamı ve şairler hakkında bilgilere sadece başlık olarak değinilmiştir.
Konumuza geçmeden şunu da kısaca belirtmek gerekir: “Türk Tarih Encümeni Mecmuası”nda Ahmet Refik Altunay (1340) tarafından yayınlanan Nevşehir Kitabeleri ile ilgili bölümde bizim çalışmamızda FŞM 93, 203, 479, 480 ve 481nolu varaklarda yer alan tarih kasideleri bulunmaktadır. Bu kitabeler şu şairlere aittir: Nedîm (Cami Kitabesi ve Hamam Kitabesi), Vehbî (Mektep Kitabesi), Râşid (Han ve Çarşı Kitabesi), Behçetî (Medrese Kitabesi). Ancak kitabe okuması olduğu için eksiklik ve hatalar söz konusudur.

Ebced Hakkında
Ebced hesabında esas; alfabenin her harfine bir rakam değeri vermek; bir kelimeyi teşkil eden harflerin toplam rakam değerini, anlatılmak istenen bir hadisenin tarihine denk düşürmektir. Böylece, ebced hesabıyla belirli bir tarihi anlatan kelimelere veya satırlara baktığımızda karşımızda herhangi bir rakam göremeyiz; o kelime veya satırın her harfinin rakam değerini birbiriyle toplaya toplaya sonucu bulmamız gerekir.
Bu teknik; çeşme, cami, medrese, han, hamam, kale, mezar kitabelerinde; birçok tarihî olayın, kitap telif ve istinsahlarının, şahısların doğum ve vefatlarının tespitinde o kadar çok kullanılmıştır ki, ebced hesabını bilmeden onları anlamak ve onlardan faydalanmak imkânsız hale gelmiştir.
Ebcedde harflere verilen rakam değerleri şöyledir:
Tablo
Elif, medli elif ve hemze ا آ 1
Be ve pe ب پ 2
Cim ve çe ج چ 3
Dal د 4
He ه 5
Vav و 6
Zâ (keskin z) ve je ز ژ 7
Hâ (noktasız) ح 8
Tı ط 9
Ye ى 10
Kef, kâf-ı Farisî ve sağır kef ڭ ك گ 20
Lâm ل 30
Mim م 40
Nun ن 50
Sin س 60
Ayn ع 70
Fe ف 80
Sad ص 90
Kaf (iki noktalı, kalın k) ق 100
Rı ر 200
Şın ش 300
Te (iki noktalı) ت 400
Se (peltek se) ث 500
Hı (noktalı ve hırıltılı h) خ 600
Zel (peltek z) ذ 700
Dad ض 800
Zı (direkli, bir noktalı t) ظ 900
Gayn غ 1000

“Bu hesaplama işinde önemli olan kelimenin yazılışı ve imlâsıdır, telaffuzu değil; ayrıca şeddeli harf tek hesap edilir. Harekeler hesaba katılmaz, harf-i tarifteki okunmayan elifler ve huruf-u şemsiyye önündeki lâmlar hesaba katılır; elif-i maksûre –y ile yazıldığı için –y olarak hesaplanır.” (Coşan, 1978; 34).
Edebiyatımızda ebced ile ilgili en önemli isim Surûrî’dir. “Surûrî, kendisinin, kendisinden önce gelenlerin ve çağdaşlarının tarihlerinden beğendiklerini bir araya toplamıştır. Surûrî Mecmuasında 216 şairden derlenmiş 2300 tarih bulunaktadır.” (Mercanlıgil, 1960; 44).

Ebcedli Tarih Çeşitleri:
Prof. Dr. İsmail Yakıt (2010; 11) ebcedle tarihleri şöyle tasnif etmiştir:

1- Kelime Tarihler
a) Bir Kelimeli Tarihler
b) Terkip Halindeki Tarihler
c) Kelime ve Terkip Halinde Olan Tarihlerin Tarih Manzumelerindeki Yeri
2- Tam Tarih
a) Asıl Tam Tarih
b) Katmalı Tam Tarih
c) Dolaylı Tam Tarih
3- Ta’miyeli Tarih
a) Eksik Ta’miye
b) Fazla Ta’miye
4- Noktalı Harflerle Tarih
a) Asıl Noktalı Harflerle Tarihler
b) Ta’miyeli-Noktalı Tarihler
5- Noktasız Harflerle Tarih
a) Noktasız Harflerin Hesaplanmasıyla Tarih:
b) Hiç Noktalı Harf Kullanılmadan Düşürülen Tarihler
6- Noktalı ve Noktasız Harflerle Tarih
7- Katmerli Tarihler (=Dütâ-Setâ-Ratâ…)
a) Asıl Katmerli Tarih
b) Beyitle Katmerli Tarih
c) Noktalı-Noktasız Katmerli
d) Katmerlinin Katmerlisi Tarih
8- Katıp-Atma Yoluyla Tarih
9- Muvassal Harflerle Tarih
10- Mukatta’a (Kesik) Harflerle Tarih
11- Mükerrer Harflerle Tarih
12- Gayr-i Mükerrer Harflerle Tarih
13- Müveşşah (= Tevşîh = Akrostiş) Harflerle Tarih
14- Beyitle Tarih
a) Her Mısra’ı Birer Tarih Olan Beyitler
a1) Her Mısra’ı Birer Tam Tarih Olan Beyitler
a2) Her Mısra’ı Menkut Tarih Veren Beyitler
b) Beytin Tamamı Sadece Bir Tarih Veren Beyitler
b1) Beytin Tamamının Bir Tam Tarih Olması
b2) Beytin Tamamının Menkut Bir Tarih Vermesi
c) Müstezâd Yollu Tarihler
LAFZEN VE MA’NEN TARİHLER
1- Fazla Ta’miyeli Lafzen ve Ma’nen Tarihler
2- Eksik Ta’miyeli Lafzen ve Ma’nen Tarihler
SATRANÇ USÛLÜ TARİH
MU’AMMA TARİHLER

A. Temel Ebcedli Tarih Çeşitleri ve Örnekleri:

a: Tarih-i tam: Bir mısra veya beytin bütün harfleri tamamen hesaba katılır.

Târîh-i Hâsim berây-ı kâ’im-makâm
‘Âlem-i bâlâda tahrîr itdiler târîhini
Oldı İbrâhîm Paşa mansıb-ı kâ’im-makâm
1128 Tarih-i tam Mecmua: 028

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır.
(Ka’immakamdaki hemze “ye” okunacaktır.)

b: Mücevher: Bir mısra’ın veya beyitin sadece noktalı harflerinin hesaba katılması ile tarih düşürülmesidir. Buna “cevher”, “cevherin”, “mu’cem” ve “menkut” adları da verilir ve tarih düşüren kimse bu kelimelerden birini şiirinde kullanmak suretiyle tarih düşürme türüne işaret eder.

Târîh-i Mir‘izzet berây-ı dâmâd şuden

Hurûf-ı nokta-dâr ile didi târîhini hâtif
Cenâb-ı Rabb-i Bârî ide tuğun dâ’imâ mansûr
1129 Cevherî tarih Mecmua: 050

İkinci dizenin noktalı harfleri toplanınca tarih bulunur: 1129. “barî”deki “ye” hesaplanır.

c: Tarih-i muhmel: Bir mısra’ın veya beytin Arap alfabesinin sadece noktasız harflerinin hesaba katılması ile elde edilir. Bu türde “bî-nükat” ifadesi kullanılır.
Târîh-i Sa‘dî Çelebi berây-ı dâmâd şuden

Bî-nükat kendi yediyle ‘add idüp menkûtını
Çâr târîh oldı ol vechile beyt-i bî-‘adîl

Oldı dâmâd-ı şeh-i devlet-me’âb ü cûd-kâr
Asaf-ı ‘adl-âver İbrâhîm Paşa-yı cemîl

1129 Çıkarmalı bî- nükat tarih Mecmua: 033
İkinci beytin noktasız harfleri hesaplanınca 1133 çıkar. Şair çâr; tarih oldu dediği için çar yani dört çıkar. 1133-4= 1129. Sonuç 1129’dur.

(iki elif fazla)

d: Dü-tâ tarih düşürme: Bir beyitin her iki mısra’ında da aynı tarih bulunur; yani iki değişik şekilde tarih düşürülür.
Târîh-i Vehbî berây-ı dâmâd şuden

Her birinde derc idüp bir gûne târîh eyledim
İki mısra‘ı karîn-i yek-diğer çün farkadân

Âsaf-ı mülk oldı dâmâd-ı şeh-i gerdûn-makâm
Eyledi mihr ile hâlâ mâh-ı nûr-efzâ kıran
1129 Eklemeli Tam tarih Mecmua: 031

İkinci beytin her iki dizesi de ayrı ayrı 1128 tarihini verir. Ancak yukarıda “derc idüp bir gûne” dediği için her iki dizenin de hesabına “bir” eklemek gereklidir. 1128+1=1129

e: Lafzen ve manen tarih düşürme: Bu usulde hem olayın açıkça tarihi söylenir hem de “tarih-i tam” usulü ile tarih düşürülür.

Târîh-i Râmî Paşa-zâde berây-ı sâl-i cedîd
Didi tebrîk ile târîh-i re’fet lafza vü ma‘na
Ola bin yüz kırk bir sâli Sultân Ahmede es‘ad
mefâîlün(3)
1141 Tarih-i tam Mecmua: 557

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır. Şair ayrıca tarihi açıkça lafzen ve ma‘na olarak da söylemiştir. Ancak ebcedli tarih 1143 çıkmaktadır.(be harfinin biri fazlalık.)
f: Tamiyeli tarih düşürme: Bu usulde bir mısradaki Arapça harflerin ebced değerlerinin toplamı bazen belirtilmek istenilen tarihten noksan veya fazla olabilir. Bu noksanlık veya fazlalığın bir bilmece gibi beyitten ortaya çıkarılması gerekir.
Târîh-i Sa‘dî berây-ı sâl-i cedîd
Geldi sâl-i cedîde bir târîh
Sene-i feth ü sâl-i nasr-ı güzîn
1129 Eklemeli Tarih Mecmua: 026

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Şair geldi bir tarih dediği için bir eklenecek: 1128+1= 1129. Yeni yıl tebriki ile ilgilidir.

Târîh-i Sâmî berây-ı dâmâd şuden

Sûret-i evc-i ‘alâyı mısra‘-ı evvel geçüp
Çün meh-i tam oldı dilde mısra‘-ı sânî bedîd

Oldı İbrâhîm Paşa sıhr-ı sultân-i celîl (1131)
Şâha dâmâd oldı İbrâhîm Paşa-yı sa‘îd(1129)
1129 Eksiltmeli tarih Mecmua: 038

İkinci beytin ilk dizesinde “üç” fazlalık vardır, bu da yukarıdaki beyitte “evvel geçüp” diyerek belirtilmiştir. “üç” sayısı “cim”e tekabül eder. Bir cim fazladır. 1131-3= 1129. “Evc”kelimesi “o cim” gibi de kabul edilebilir.
İkinci dize ise tarih-i tamdır.
g: Lügazlı tarih düşürme:
Ebced hesabıyla tarih düşürme usulünde bir de ‘lügazlı tarih düşürme’ yöntemi vardır. ‘Lugazli tarih düşürme’ usulünde tarih bilmeceli (lügazlı) olarak ortaya çıkar ve harflerin ebced hesabındaki sayı değerleri kullanılmayabilir.
“Bir, iki, iki delik
Abdulmecid oldu melik”
Şair veya ebced-han (ebced söyleyen kimse), beytin ilk mısra’ında lugazlı ١٢٥٥ (bulmacalı, bilmeceli, şifreli ve esprili) bir tarih düşürme sanatı sergilemiştir: Bir (1), iki (2), iki delik (55), yani 1255. İlk mısradaki iki delik sözü, iki tane ortası delikli sıfır gibi yazılan Arapça (ve elbette Osmanlıca) sayı olan 55 rakamına işaret etmekte ve ikinci mısra ise olayı haber vermektedir. Böylece Sultan Abdulmecid’in tahta çıkışına Hicri Takvim’e göre 1255 olarak tarih düşürülmektedir.

2. LÂLE DEVRİ TARİHLERİNİN KONULARI:
Bu çalışmamızda toplam 50 konuda, 55 şairin, 154 tarih manzumesi incelenmiştir. Bu sayede Lâle Devri hakkında devir şairlerinin önemsediği konular da tespit edilebilmiştir. Çok tarih yazılan konular için çok önemsenmiştir demek yanlış olmasa gerektir. Çalışmamıza alınan tarihlerin konuları ve bu konularda yazan şairlerin isimleri aşağıda sıralanmıştır:
1. Dâmâd İbrâhîm Paşa’nın Ka’im-makâm oluşu ile ilgili tarihler: (1128)
İshak Efendi, Râşid, Musîb, ‘İlmî, Nedîm, Na‘tî, ‘Afvî, Dürrî, Sa‘dî, Hâsim.
2. Şehzâdelerin doğumu konulu tarihler: (1129) Feyzî, Musîb, Na‘tî.
3. Sâl-i cedîd (yeni yıl) konulu tarihler: (1141) Sa‘dî (1129); Râmî Paşa-zâde, Şerîf.
4. İbrahim Paşa’nın Sultan Ahmed’e damat oluşu: (1129) Sa‘dî, Mir‘izzet, Vehbî, Sâmî, Mâcid, Dürrî, Hâsib, Fâ’iz, Mâcid.
5. Nemçe ile sulh (Pasarofça Sulhu): (1130) Fâ’iz, Dürrî, Neylî, Feyzî, Hâşim, Tâ’ib, Hamdî.
6. Sâhil-hâne’nin yapımı: (1131) Sâhib.
7. Şehzâde Bâyezid’in doğumu: (1131) Râşid, Fâ’iz, Râzî.
8. Kasr-ı cedîd’in yapımı: (1131) Tâ’ib Efendi.
9. Sâl-hâne’nin yapımı: (1126) Râşid.
10. Medrese yapımı: (1126) Behçetî.
11. Dârül-hadis yapımı: (1132) Es‘ad, Sadîk.
12. Tophâne’nin yenilenmesi: (1132) Ebu’l-Es‘ad.
13. İbrahim Paşa’nın tüfek atışı: (1133) Dürrî, Nedîm, Zâtî.
14. İbrahim Paşa’nın Sultan Ahmed’e damat oluşu: (1130) Hamdî, Sa‘dî, Mir‘izzet, Vehbî, Sâmî, Mâcid, Dürrî, Hâsib, Fâ’iz.
15. Sebil yapımı: (1132) Fâ’iz, Ebu’l-Es‘ad, Reşîd.
16. Sahil-hâne’de çerâgân eğlencesi: (1132) Şehrî.
17. İbrahim Paşa’nın oğlu Mehmed’in sünneti: (1132) Feyzî, İshâk, Râzî, Sa‘dî, Sâmî, Osman-zâde, Mâcid.
18. Başka bir sebilin yapımı: (1134) Musîb.
19. Sahil-sarayın yapımı: (1131) Hâşim, Vâkıf.
20. Yeni çeşme yapımı: (1132) Nedîm.
21. Saray tamiri: (1132) Sa‘dî.
22. İbrahim Paşa’nın tüfek atışı, nişân-zeden: (1133) Reşîd, Vehbî, Vâkıf.
23. Şehzadelerin sünneti: (1132) Hıfzî, Şehrî.
24. Çubuklu Çeşmesinin yapımı: (1134) Vehbî.
25. Vehbî’nin Medine görevine terfii: (1134) Vehbî.
26. Mehmed Bey’in vezir oluşu ve evlenmesi: (1136) Râşid, Sâlim-i Trabzonî, Fâ’iz, Kâzım, Kâmî, Şâkir, Nedîm, Âsım, Sa‘dî.
27. Emn-âbâd’ın yapımı: (1137) İmâm-ı evvel.
28. Minâre tamiri: (1136) Şehdî.
29. Luristan’ın fethi: (1137) Vehbî, Âsım.
30. Erdebil’in fethi : (1137) Fâ’iz.
31. Revân’ın fethi: (1137) Vehbî,Yümnî.
32. Tebriz’in fethi: (1137) Zühdî, Şâkir.
33. İran’nın fethi: (1137) Vehbî (Toplu halde tüm fetihler içindir.)
34. Gence’nin fethi: (1137) İshâk, Şehdî, Nahîfî, Salih Mehmed Efendi, Rif’at, Hilmî, ‘Âtıf, Fâ’iz, Reşîd, Sa‘dî, Şehrî, Yümnî, Şâkir.
35. Sene-i cedîd (yeni yıl): ( 1138) Fâ’iz.
36. Neşad-âbâd’ın yapımı: (1138) Râşid.
37. Teberdârân’ın yapımı: (1138) İshâk, Râşid.
38. Saray-ı ‘Atik’in yapımı: (1138) Nedîm.
39. Kasr-ı Hümâyûn’un yapımı: (1138) Nedîm.
40. Darp-hâne’nin yenilenmesi: (1138) Seyyid Vehbî.
41. Nevşehir Camii’nin yapımı: (1139/ 1141) Râşid, Nedîm.
42. Nevşehir Mektebinin yapımı: (1139/1140) Râşid, Vehbî.
43. Nevşehir’de Hamam yapımı: (1140) Râşid, Nedîm.
44. Nevşehir Çarşısı ve Hanının yapımı: (1140) Râşid.
45. Nevşehir’de Çeşme yapımı: (1139) Şâkir, Nedîm.
46. Eşref Şah ile sulh: (1140) Nedîm, Vehbî, Kelîm, Kelîm, Şeyh-zâde Sadîk, Şâkir, Mübîh, Subhî.
47. Fatma Zehra Sultan’ın Camii’nin yapımı: (1140) Vehbî.
48. Sâl-i cedîd (Yeni yıl): (1141) Râmî Paşa-zâde, Şerîf.
49. Şeref-âbâd’ın yapımı: (1141) Sa‘dî, İshâk, Sâhib, Vehbî, Osman-zâdeSâbir, Rahmî Ağa, Şâkir.
50. Sultan Ahmed Çeşmesi’nin yapımı: (1141) Vehbî.

4. METİNLER VE ŞAİRLERİ
1
İSHAK EFENDİ

Târîh-i İshâk Efendi berây-ı kâim-makâm şuden düstûr-ı mükerrem İbrâhîm Paşa

Ṣafâ-yı ḫâṭır ile ẕât-ı pâkini dâ’im
Mü’ebbed eyleye devletde Ḫâliḳ-ı bî-çûn

1128 Cevherî tarih Mecmua: 005
Cevherî tarihtir yani sadece son satırın noktalı harfleri hesaplanmıştır ve bî-çûn dediği için be ve cim alınmış nun alınmamıştır. 1128.
Mefâ‘ilün Fe‘ilâtün Mefâ‘ilün Fe‘ilün

1 Müdâm böyledir âyîn-i bezm-i dehr-i nigûn
Gehî ḫumâr-ı ġam u geh dem-i mey-i gül-gûn

2 Bu bezm-gehde olur çü nigeh-i ġamla dem-i tev’em
Bu ṭavra devr ider elbette sâḳî-i gerdûn

3 Ne dem ki ḫâṭırı ḫamyâze-i ḫumâr-ı elem
Ṣudâ’-ı ġamla ide dürd-nûş-ı derd-i derûn

4 İder o demde müheyyâ o bezm-i îşreti kim
Peyâm-ı vaṣfı olur ẕevḳ-baḫş-ı her maḥzûn

5 Düşen ayaġ-ı ġama cür‘a-nûş-ı miḥnet olup
Elin yusa ni‘am -ı neşveden dil-i pür-ḫûn

6 Olunca mest-i şarâb-ı keder o dem eyler
Aña tedârük-i bezm-i ṭarab hemân gerdûn

7 O meclis-i ferah-âver ki telḫi-i kederi
İder mübeddel-i şîrîn-i şehd-i şevḳ-i derûn

8 Ḫuceste meclis-i şâdî-bisâṭ kim olmuş
Müretteb anda simâṭ-ı neşâṭ-ı gûn-â-gûn

9 Bihîn nihân-i feraḥ-bâr-ı bâġ-ı şâdîden
Güzîde mîve-i şevḳ anda nuḳl-i zîb-efzûn

10 Nola duḫûl iden ol bezme rind-i şevḳ olsun
Mey-i sermest ile pürdür anda câm-ı derûn

11 Ṣafâ-yı nâle nevâ-yı neşâṭ-baḫşâdur
Ney-i gülûvi figân-sâz u müzn-i mażmûn

12 Maḳâm-ı ḫandededir girye-i rebâb anda
Vezin de evc-i feraḥdan ṣabâ-yı şevḳ-efzûn

13 Uṣûl-bend-i feraḥdır benân-ı mûsiḳâr
Ṣadâ-yı ḫûb ile ḫânendedir fem-i ḳânûn

14 Olursa râst sezâ çeng-i ḳâmet-i ‘uşşâḳ
Nemâ-yı cûy-ı feraḥla çü ‘ar‘ar-ı mevzûn

15 Burur ḳulaġ-ı ġamı dest-i naġme-i mıżrab
Durûn-ı kâse-i ṭanbûr olup ṣafâ-meşhûr

16 Hemîşe sille-ḫor-ı dest-i şevḳ olursa n’ola
Ki bezm-i ‘îşden olmaya dâ’ire bîrûn

17 Derûn-ı gam-keşi şâd itme ki müheyyâdır
Bu meclis-i feraḥ-efzâyiş-i ṣafâ maḳrûn

18 Bu gûne şevḳa sebebdir ġam-ı cihân zîrâ
Dil-i ḥazîni sezâ itse tesliyet memnûn

19 Ḫarâbî-i ġam olur bâ‘is-i ‘imâret-i şevḳ
Ḫazân olur sebeb-i maḳdem-i bahâr- derûn

20 Olur muḳaddeme-i ġam netîce baḫş-ı sürûr
Ki kesri cebr iledir de’b-i Ḫâlıḳ-ı bî-çûn

21 Ne ġam bu sâl-i meserret-me’âl-i zîbâda
Egerçi ḥüzn-i hezîmetle oldı dil maḥzûn

22 Velî verâsi ġamuñ çünki şâd-mânîdir
Hezîmetüñ ‘aḳabi dâḫı nuṣrete maḳrûn

23 Ġamı sürûra mübeddeldir ‘an-ḳarîb İsḥaḳ
O dâverüñ ki cihân medḥ-i ẕâtına meftûn

24 Sezâdır olsa bihîn vaṣf-ı ẕâtı vâlâsı
Hemîşe vird-i zebân-ı dil-i ŝenâ- maḳrûn

25 Yegâne dâver-i ekrem ki ẕât-ı ẕî-şânı
Sezâ olur faṭânetde reşk-i Eflâtûn

26 Cenâb-ı ḥażret-i ḳâ’im-maḳâm paşa kim
Odur kerîm-i müşîr âṣaf-ı himem-meşḥûn

27 Çün oldı ẕât-ı kerîmi semiyy-i İbrâhîm
Simâṭ-ı cûdı ‘aceb mi olursa żayf-efzûn

28 Derem-nisâr-ı keremdir ki her dem olmaḳda
Derinde cümle-i aḥrâr bende-i me’zûn

29 Ḫuceste ẕât-ı mekârim-ḳarîni olmaġla
Güzîde ḳâ’id-i zîbâ-semend-i şevket-gûn

30 Rikâb-ı pâkine ḳa’im-maḳâm olup oldı
Müzeyyen-efgen-i ṣadr-ı ‘aṭâ-yı gûn-â-gûn

31 Ḳoyup rikâb-ı hümâyûna pây-ı düstûrî
Semend-i devlete oldı süvâr-ı zîb -efzûn

32 O nûr-ı dîde-i ‘âlem ki olmaya her dem
Ġubâr-ı dergehi kuḥl-i cilâ-fezâ-yı ‘uyûn

33 Sipihr-i cûd u ‘aṭâdır ki ebr-i ṭab‘ından
Beher dem olmaya bârîde ṣad dür-i meknûn

34 Zülâl-i meşreb-i luṭfı hemîşe cârîdir
Ḥayât-teşne-dilân-ı ‘aṭâya çün ceyhûn

35 Mey-i ḥalâl-i ‘aṭası neşâṭ -âver iken
Ḥarâmdır dil-i âfâḳa bâde-i gül-gûn

36 Dür-i vücûdudır ol gevher-i yem-i cûduñ
Hemîşe tâc-ı cihâna olan bahâ-efzûn

37 Zemîne ḥüsn-i naẓar itse tûde-i ḫâki
Nigâh-ı re’feti iksîr-veşider altun

38 ‘Uluvv-i şân-ı ma‘âlî-nişânı yâdıyle
Selefde olmadadır ḳadr-i dâverân mâdûm

39 Pesend iderdi ḫurûş-ı yem-i faṭânetine
Göreydi ḥiddet-i ṭab‘-ı reşîdini Hârûn

40 Olunca vefret-i genc-i ‘aṭâsı gûş-zedi
Ḥicâb idüp yere geçdi define-veş Ḳârûn

41 Müşîr-i kân-nevâlâ dilîr-i ṣâf-dilâ
Eyâ dür-i yem-i luṭf u ‘aṭâsı gûn-â-gûn

42 Dem-i Mesîḥ-i şifâ-sâz-ı luṭfuñ olmaḳda
Ḥayât-ı mürde-dilân-ı ġumûma râh-nümûn

43 Hemîşe sâye-i luṭfuñda müsteẓil olanıñ
Derûnı rencîş-i tâb-ı elemden oldı maṣûn

44 Sitâyiş-i kerem-i ṭab‘-ı mekrümet-kâruñ
Ne mümkin eyleye imlâ dil-i ŝenâ-maḳrûn

45 Ne deñlü sâḥa-i medḥüñde olsa cevlân kim
Kümeyt-i ḫâme olur ‘acz ile çü esb-i ḥarûn

46 Şikeste beste bu taḥrîrden ġaraż oldı
Zebân-ı şevḳ ile tebrîk-i câh-ı devlet-gûn

47 Olunca şevḳ-ı peyâm-ı vezâretüñle göñül
Tefekkür-âver-i târîḫ-i meymenet-maḳrûn

48 O demde ḫâme-i zîbâ-nüvis-i feyż-i Ḫudâ
Bu beyt-i dil-keşi ḳıldı ṭırâz-ı levḥ-i derûn

49 Ḫuceste beyt ki her mıṣra‘-ı dil-ârâsı
Olur muvâfıḳ-ı târîḫ-i sâl-i şevḳ -nümûn

50 Rikâb-ı devlete oldı ḳudûm-ı İbrâhîm
Zer-i vezâret ile çün ṭılâ-yı dâd-efzûn

51 Mübârek eyleye Mevlâ hezâr behcet ile
Vücûd-ı pâki ola dâ’imâ emîn ü maṣûn

52 Yeter bu rütbe ‘ubûdiyetüñ beyân İsḥâḳ
Du‘âya eyle ser-âgâz bâ-ḫulûṣ-ı derûn

53 Vücûd-ı mekrümet-âlûdı tâ-be-rûz-ı cezâ
Bahâ-yı devlet-i zîbendeyi ide efzûn

54 Ṣafâ-yı ḫâṭır ile ẕât-ı pâkini dâ’im
Mü’eyyed eyleye devletde Ḫâliḳ-ı bî-çûn

2
RÂŞİD EFENDİ

Târîh-i Râşid berây-ı kâ’im-makâm

Didiler Râşid bezimdir müjde vir târîḫini
Oldı İbrâhîm Paşañ aṣaf-ı ḳâ’im-maḳâm

1128 Tarih-i tam Mecmua: 003
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. “kâ’im-makâm” daki hemze de elif sayılmaktadır.

Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün

1 Ḥażret-i düstûr-ı vâlâ ḳadr-i ‘âlî-menzilet
Ya‘ni mîr-âḫûr-ı evvel dâver-i ferḫunde-fâm

2 Ẕâtıdır çâḳ mebde’-i neşv ü nemâsından olan
Ḥayr-ḫâh-ı devlet-i sulṭân İskender-ġulâm

3 Gördi şâhen-şâh-ı dehr iḳbâle isti‘dâdını
Ẕâtına itdi vezâret rütbesiyle iḥtirâm

4 Var iken devletde böyle ṣâḥib-i rüşd-i sedâd
Kim olur şâyân-ı fatḳ-ı ratḳ-ı emr-i ḥâṣṣ u ‘âm

5 Hem emîn hem nîk-ḫû hem nüktedir hem ḫande-rû
Hem saḫî hem ṣâ’ibü’t-tedbîr hem merd-i tamâm

6 Böyle ṣâdıḳ bende-i ṣâḥib-ḫulûṣı var iken
Ẕâtına geldi göründi şimdi ḥaṣren ol maḳâm

7 Ḫayli müddetden berû ẕâtı pür-isti‘dâdına
Fâl iderdi bu maḳâm-ı rif‘at-efzâ-yı enâm

8 Müjde dîn ü devlete geldi mühim-sâz-ı umûr
Reşk-i mülk ü millete bulsa gerek ḥüsn-i niẓâm

9 Merhemin terkîbe der-kâr oldı himmet-kârsâz
Zaḫm-ı cângâh-ı umûra virmek içün iltiyâm

10 Birbirine merḥabâ-gûy-ı ḳudûm-ı şevḳ olup
‘Iyda döndürdi zamânı ḫalḳa bu reşk-i peyâm

11 Bâ-ḥuṣûṣ ancaḳ bu iḥyâ-kerde-i efżâlinüñ
Bu idi dergeh-i Ḥaḳ’dan müdde‘âsı ṣubḥ u şâm

12 Ḥaḳḳ’a ṣad ḥamd itdi iḫlâṣ-ı dil-i zârum eŝer
Oldı dil-ḫah üzre maḳbûl-i der-i Mevlâ du‘âm

13 Bendeñe beẕl itdügüñ cûdı kime itdi vücûh
Baña ṣâḥib çıḳdıġuñ gibi kime çıḳdı kirâm

14 Dest-i ‘aczimden maḳâm-ı şükrde ancaḳ gelen
Eylemekdir vaṣfuña vaḳf-ı zebân-ı iltizâm

15 Virdi luṭfuñ şevḳ-ı cevlân bâd-pâ-yı ḫâmeme
Eylesün şimdengirü vâdi-i medḥüñe ḫırâm

16 Dâmen-i efżâlüñe ḥaṣr-ı teşebbüs eyleyüp
Himmet-i vâlâña itdim çünki tefvîż-i mehâmm

17 ‘Arż-ı ḥâl-i maṭlabum ḫâmûşi-i teslîmdür
Ṭûl-i ‘ömr ü devletüñdür baña aḳṣâ-yı merâm

18 Ḥaḳḳ te‘âlâ ẕâtuñı ḥıfẓ eylesün âfetden
Eyleye iḳbâlüñi mezdûd-ı evtâd-ı devâm

19 Kendi bendeñ olduġumdan sadra teşrîfüñ içün
Herkes olup müjdegânî-ḫâh-ı istiḳbâl-i kâm

20 Didiler Râşid bizimdür müjde vir târîḫini
Oldı İbrâhîm Paşañ âṣaf-ı ḳâ’im-maḳâm

3
MUSÎB EFENDİ

Târîh-i Musîb berây-ı kâ’im-makâm

Eyledim ta‘ẓîm ü tekrîm ile târîḫin Muṣîb
Oldı İbrâhim Paşa sa‘d ile ḳâ’im-maḳâm

1128 Tarih-i tam Mecmua 007
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır.

Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün

1 Gûşe-i gülzârda bülbülsüz eyler nûş-ı câm
Neş’e-i mey dilerim olsun güle ḳat ḳat ḥarâm

2 Bir mihek ebrûları fikr ile yanup yaḳılur
‘Anber-âsâ-yı mücem ṭab‘ımda bir sevdâ-yı ḫâm

3 Ben aña naḳd-i dil ü cân ol baña bir bûseye
Olmuşuz ol lebleri gül-fâm ile ibrâ-yı ‘âmm

4 Yârdan cevr ü cefâ çoḳ gelmez oldı ‘aynıma
Ṣuyını buldurdı ekşim firkatüñle ṣubḥ u şâm

5 Ġâlibâ bir nâzenin ‘âlemüñ evṣâfındadır
Bilmezem destimde ḫâmem naz ile eyler ḫırâm

6 Ẕâtını ber pâk-i ṭab‘uñ vaṣf-ı medḥ itsem gerek
Ḥâżır olsun ṭab‘-ı mevzûna ideñ benden selâm

7 Ṣaddüli’l-ḥamd oldı bir dânâ-yı ‘âlî menzilet
Mesned-ârâ-yı vezâret mülteḥâ-yı ḫâṣ u ‘âm

8 Şehsüvâr-ı himmet-i İbrâhîm paşa dilîr
Oldı ‘izzetle rikâb-ı devlete ḳâ’im-maḳâm

9 Mesned-ârâ-yı seḫâvet şem‘-i pür nûr-ı kerem
Revnaḳ-efzâ-yı sa‘âdet mihr-i maḳbul-i kirâm

10 Ġonca-yı gülzâr-ı himmet sünbül-i baġ-ı ḥayâ
Gevher-i engüşter-i engüst-i cûd-ı pâk-nâm

11 Ḫâtem-i devletde ḳonmuş ṣâf bir elmasdır
Mihr-i rif‘at pâk-i ṭıynet hem mükerrem hem nâm

12 Noḳṭa ḳonmaz ẕât-ı pâkine meger kim ḫâl ola
İ‘tidâl-i ṭavrına Ḥaḳ böyle virmişdir niẓâm

13 Himmet-i yeksâle-i gerdûne eyler gûş-mâl
Devlet iḥsânında bir sâ ‘at niŝâr-ı sîm-i ḫâm

14 Aṣafâ deryâ dilâ elṭâfuña olmaz nihâ
Olsa ger mevc ü serâb-ı baḥr ü ber-i nümş-i tâm

15 Sensin ol pür feyż-i mahż-ı nûr-ı ḥaḳ kim gûyiyâ
Bir naẓîrüñi meger aḥvel ola çeşm-i enâm

16 Naḫl-i ṭûbâ-yı behişt-i ‘adlünüñ kim eylemiş
İlticâlar sâyeñe (ki) cümle ḫâṣ ile ‘avâm

17 Bu ser-i zülf-i perîşân-ı umûr-ı ‘âleme
Mû-be mû hep şâne-i fikrüñ ile vir intiẓâm

18 Bu kerâmetdir ki elbetde gelür eyler ẓuhûr
‘Âleme feyż-i dehânuñdan dagılsa bir gulâm

19 Sensin ol mâh-ı kerem pertev-nümâ-yı cûd kim
Şem‘üñe pervâneler gibi döner naḳd-i peyâm

20 Muntaẓırdı ḫayliden ḥâcet-virân-ı rûzgâr
Kim gele ṣadr-ı mu‘allâya bu ẕât-ı nîk nâm

21 Ḥamdülillâh oldı bi’l-cümle ḳabûl ü müstecâb
Anları mesrûr-ı ḥâṭır itdi Ḥayy-ı lâ-yenâm

22 Bu peyâm-ı ruḥ-baḫşı ben daḫi gûş idicek
Fırṣat iddi‘ayadır çoḳ itmeyüp ṭûl-i kelâm

23 Eyledim ta‘ẓîm ü tekrîm ile târîḫin Muṣîb
Oldı İbrâhim Paşa sa‘d ile ḳâ’im-maḳâm

4 İLMÎ EFENDİ

Târîh-i ‘İlmî Efendi berây-ı kâ’im-makâm
Du‘â idüp didüm târîḫ câh u ‘izzetin ‘İlmî
İşüñ âsân vü câhuñ meymenetli eyleye Vehhâb
1128 Tarih-i tam Mecmua: 008
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır.

Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün

1 Yine raḫşende oldı berḳ-ı feyż-i ḥaẓret-i Vehhâb
Yine bârân-ı luṭfın itdi ḥaḳ ‘âlemlere işrâb

2 Ḳatı çoḳdan felek tefsîde leb ḳalmışdı miḥnetle
Göründi ebr-i bârân-ı ṣafâ mânende-i senc-âb

3 Giyâh-ı sebze ḳâ’ilken bu meştâ-yı belâda dil
Açıldı gülşen-i ‘âlemde şimdi ṣad gül-i serâb

4 Cihân çün ateş-i Nemrûd pür şûr-ı belâ iken
Olup berd-i selâm İbrâhim ile buldı eb ü bâb

5 Rikâb oldı sa‘âdet ile mîr-âḫûr-ı sulṭânî
‘İnân-ı esb-i ‘izzi aldı dest-i dehdiye-i bâb

6 Ne ḫoş düşdi vezîr-i a‘ẓam-ı aṣaf-naẓar ile
Ḫalîle oldı İbrâhim meḳârin ḥabbeẕâ ashâb

7 Tefe’üldür olur devletde ṣad neşv-i nemâ bî-şek
Ki İbrâhim Ḫalildir şimdi ḥâlâ devlete erbâb

8 Ẓuhûr itdi murad-ı ‘âlem üzre fi‘l-i müstaḥsen
Cihân-ı köhne başdan tâzelendi oldı gûyâ şâbb

9 Gehî ref‘ ü gehi ḥıfż-i müfik anlanmadı dirdüñ
Meger maḫfîce bir terkîb idermiş tâzece i‘râb

10 İṣâbet itdi sulṭân-ı cihân bu işde fevḳa’l-ḥad
Cihânda görmedim bir kimse kim ḳılmaya istiṣvâb

11 İlâhî ḳadrini terfi‘ ü a‘dâsın ḳılup maḥfûz
Muḳîm it naṣb ü ‘izzetde cihân (….) âb

12 Muvaffaḳ eyle teshil eyle cümle kâr-ı düşvârın
Murâd u maḳṣadın sen ḥâṣıl it yâ Ḥâlıḳü’l-esbâb

13 Du‘â idüp didüm târîḫ câh u ‘izzetin ‘İlmî
İşüñ âsân vü câhuñ meymenetli eyleye Vehhâb

5
NEDÎM

Târîh-i Nedîm berây-ı kâ’im-makâm

Virüp meydânın İbrâhîmPaşa edhem-i ‘aẓmüñ
Rikâba yümn ü câh u şân ile ḳâ’im-maḳâm oldı
1128 Tarih-i tam Mecmua: 008

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Ancak kaimmakam’daki hemze “ye”(10-on) olarak hesaplanmalıdır.

Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün

1 Bi-ḥamdi’llah yine bir gerdişinden sâḳi-i dehrin
Hilâl-i câm-ı âmâl-ı cihân bedr-i tamâm oldı

2 Bi-ḥamdi’llah yine bir cünbişinden kilk-i taḳdîrüñ
Dehân-ı dâl-ı devlet ġonca-veş pür-ibtisâm oldı

3 Neşâṭ ü şâd-mânîden cihanuñ kâse-i nûnı
Miŝâl-i câm-ı mey leb-ber-leb-i ṣahbâyı kâm oldı

4 Dil-i sengîni çarḫ-ı keç-nihâd ü kîne-mu‘tâduñ
Bu dem seng-i fesân-ı ḫançer-i mîm-i niẓâm oldı

5 Olup âmâde-i ıṣlâḥ-kâr-ı derhem-i ‘âlem
Umûr-ı dîn ü devlet müsta‘idd-i intiẓâm oldu

6 N’ola şimdi salâḥ ümmidin itsem kâr-ı ‘âlem
Ki bir dergâh-ı ‘âlî-şân melâẕ-ı ḫâṣ u ‘âm oldı

7 N’ola âsân desem ‘azm eylemek ser-menzil-i kâma
Ki bir ẕât-ı kerîme eblâḳ-i ecrâm râm oldı

8 Cihân-ṣadr-ı mu‘allâ-ḳadr İbrâhîm paşa kim
Ŝüreyyâ edhem-i iḳbâline zerrin sinâm oldı

9 Vezîr-i muḥteşem kim enderûn-ı ḫâṣına ḫurşîd
Müzerkeş câmeli altun külehli bir ġulâm oldı

10 Ṭırâz-ı ṣadr-ı ḥaşmet zîver-i dîvân-ı devlet kim
Leb-i iḳbâl dergâhında vaḳf-ı iltiŝâm oldı

11 Ḫidîv-i âsmân-mesned cihân-bân-ı mü’eyyed kim
Rikâbı âftâb-ı burc-ı ‘izz ü iḥtişâm oldı

12 Şehenşâh-ı cihânuñ mîr iken ıṣṭabl-ı ḫâṣında
Rikâbından çıḳup üç tuġla ḳa’im-maḳâm oldı

13 Zihî iḳbâl-i şâhî iltifât-ı pâdişâhî kim
Ẓuhûrundan ser-âser ḫalḳ-ı ‘âlem şâd-kâm oldı

14 Nice şâd olmasınlar kim bu iḳbâli dil-ârânuñ
Miŝâl-i ebr-i nisâm luṭfı şâmil feyżi ‘âm oldı

15 Ki böyle bir ṭabîb-i ḫâzıḳuñ te’ŝîri-i tedbîri
Nice zaḫm-ı derûna kâr-sâz-ı iltiyâm oldı

16 Cihanda böyle bir ‘ıyd olmadı çoḳ sâl ü meh geçti
Felekde böyle bir gün doġmadı çoḳ ṣubḥ u şâm oldı

17 Budur ümîdimiz kim düşmenüñ bünyan -ı sâmânı
Bu günden ṣoñra bî-şek raḫne-yâb-ı inhidâm oldı

18 Budur me’mûlümüz kim ba‘d-ezîn maḫṭûba-yı nuṣret
Edüp te’ḫîri terk âmâde-i keşf-i lisâm oldı

19 Refîḳ itsün Ḫudâ tevfîḳini hem-vâre ḥaḳḳâ kim
Du‘â-yı devleti farż-ı berâyâ-yı enâm oldı

20 Şeh-i ‘âlem-penâhuñ da ola iḳbâli rûz-efzûn
Ki ol sadr-ı güzîne mâye-baḫş-ı iḥtirâm oldı

21 Bu beyti gûş ḳıldım bir kemîne çâkerinden kim
Bu naṣb-ı dil-keşe her mıṣra‘ı târîḫ-i tâm oldı

22 Virüp meydânın İbrâhîmPaşa edhem-i ‘aẓmüñ
Rikâba yümn ü câh u şân ile ḳâ’im-maḳâm oldı

6
NA‘TÎ

Târîh-i Na‘tî berây-ı kâ’im-makâm

Böyle târîḫ bir düşer Na‘tî
Buldı ḳâ’im-maḳâmın Aḥmed Ḫân
1128 Çıkarmalı tarih Mecmua:009

İkinci dizenin tamamı hesaplanacak ve bir önceki dizede “bir düşer” ifadesinden dolayı “bir” çıkarılacaktır. 1129-1= 1128. Ancak Kaimmakam’daki hemze “elif” olarak hesaplanmalıdır.

Fâ‘ilâtün Mefâ‘ilün Fe‘ilün

1 Nev-be-nev luṭf-ı ḥaḳ olup ẓâhir
Tâze cân buldı şimdi ḫalḳ-ı cihân

2 Bir nesîm-i ṣafâ-vezân oldı
Gül gibi ḳıldı dilleri ḫandân

3 N’ola olsa bu demde cümle enâm
Ġarḳ-ı in‘âm-ı ḥażret-i raḥmân

4 Ki himem-i cenâb-ı İbrâhîm
Oldı ḳâ’im-maḳâm-ı şâh-ı cihân

5 Sevḳ idüp ḥikmet-i ḥakîm ü ḳadîm
Lâ-yaḳin itdi fâ’iḳü’l-iḳrâm

6 Ḥaḳ bu kim ol vücûd-ı ẕî-şânuñ
Rûşene böyle kisvedir şâyân

7 Ṣaḥibin buldı mesned-i devlet
Şerefin buldı ṭâli‘-i insân

8 Mekteb-i ‘aḳl ü râ’yına lâyıḳ
Bû ‘Ali olsa ṭıfl-ı ebced-hân

9 Ḥüsn-i tedbîri ‘illet-i dehre
Budur ümîd kim ider dermân

10 Ḳanda kim ‘azm iderse devletle
Ola fetḥ ü ẓafer yanınca revân

11 Ola bih-ḫâhı dâ’ima maḳhûr
İde dil-ḫâhını ‘aṭâ Yezdân

12 Ey velî ni’am-ı müşîr-i güzîn
V’ey bihîn-naḳş-ı ṣafḥa-yı devrân

13 Mû-be-mû ḥâli bendeñüñ ma‘lûm
Saña ḳaldı mürüvvet ü iḥsân

14 Dehri lebrîz idüp neşâṭ ü ṣafâ
Ḫalḳı gördükde şevḳ ile şâdân

15 Sebebin eyleyince istifsâr
Didi hâtif o demde müjde-resân

16 Böyle târîḫ bir düşer Na‘tî
Buldı ḳâ’im-maḳâmın Aḥmed Ḫân

7
İSHAK EFENDİ

Târîh-i İshâk Efendi berây-ı kâ’im-makâm

Bu dem ey dil nice ‘izzetle İbrâhîm Efendimiz
Rikâb-ı dâd-sâz-ı devlete kâim’makâm oldı

1128 Tarih-i tam Mecmua: 012

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Ancak Kaimmakam’daki hemze “ye” olarak hesaplanmalıdır.

Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün

1 Ḫoşâ dem kim dil-i âfâḳ maḳżiiyyü’l-merâm oldı
Cihân fıṭr-ı feraḥla gûyiyâ dârü’s-elâm oldı

2 Ḫoşâ vaḳt-i bahâr-ı şevḳ -baḫş-ı şâdmânî kim
Güşâd-ı ġonça-i maḳṣûd ile ‘âlem be-kâm oldı

3 Meserret cism-i afâḳa miŝâl-i rûḥ sârîdir
Ḥayât-ı tâze iḥyâ-sâz-ı ecsâm-ı enâm oldı

4 Şuhûd-ı şâhid-i şâdî ile rûşen dil-i ‘âlem
Ṣafâ-yı vuṣlat-ı maḥbûb-ı ḫâhiş müstedâm oldı

5 Ru’us-ı neşve ruḫsâr eyleyüp ‘arż-ı cemâl-i şevḳ
Fürûġ-ı rûy-ı vuṣlat kâşif-i baḥr-i ẓülâm oldı

6 Gelüp dîdâr-ı ḫâhân-ı vücûd-ı şevḳ-ı ḫandânî
Gül-i rûy-ı dili eşküfte tâb-ı ibtisâm oldu

7 Nice şevḳ -i seḥâb-ı feyż ile ‘âlem bahâr olmaz
Ki bûy-ı luṭf –ı düstûrı ṭarabsâz-ı lisâm oldı

8 O düstûr-ı kerîmüñ feyż-i luṭfıdır bu şâdî kim
Ġubâr-ı dergehi rûşen-ger-i çeşm-i enâm oldı

9 Ḫalîl-i pâdişâh-ı ‘âlem İbrahîm Paşa kim
Simâṭ-ı ref’eti dil-sîr-sâz-ı ḥâṣ u ‘âm oldı

10 Odur yektâ süvâr-ı eşheb-i iḳbâl kim ḥaḳḳâ
Rikâb-ı müsteṭâb-ı devlete ḳa’im-maḳâm oldı

11 Bihîn -i mihr-i sipihr-i devr pirâ-yı iṣâbet kim
Dilinden re’y-i ṣâ’ib pervez-endâz-ı niẓâm oldı

12 Hilâl ebrû-yı sîmîn-zîn-i zîbâ esb-i iḳbâli
Bihîn târ-ı şu‘â‘-ı ḫâver -i zerrîn licâm oldı

13 Sezâ ‘aḳd-i süreyyâ tıġına zerrîn kim olsa
Ki şemşîri ‘adîl-i ẕülfikâr-ı pâk-nâm oldı

14 Ḫudâvend-i kerem-perver ḫıdîv-i cûd-güster kim
Der-i iḳbâlinüñ ḫüddâmı ser-cümle kirâm oldı

15 Nigâh-ı luṭfı vâlâ ḫıl‘at-i ecsâm-ı ‘âlemdir
Metâ‘-ı cûdı zîbâ câme-i dûş-ı enâm oldı

16 Bihîn dârü’ş-şifâdır dergehi dârû-yı iḥsânı
‘Alîlân-ı ġama ṣıḥḥat-dih-i şevḳ-ı müdâm oldı

17 O memdûḥ-ı kerem-perver ki bûy-ı ‘anber-i luṭfı
Meşâm-ı ‘âleme ol rütbe ḳuvvet-baḫş-kâm oldı

18 Ki ehl-i dil ṣafâ-yı bâl ile dîvân-ı medḥinde
Ŝenâ-pîrâ-yı vaṣf-ı âsaf-ı ‘âlî-maḳâm oldı

19 Ḫuṣûṣâ gülsitân-ı medḥiyetde ḫâme-i İsḥâḳ
Hezâr-ı naġme-perdâ-senâ-yı ṣubḥ u şâm oldı

20 Nice âġâze-kâr-ı naḳş-ı vaṣf-ı pâki olmaz kim
Bihîn-i bûy-ı gül luṭfıyla ol ḥadd şâd-kâm oldı

21 Ki ẕevḳinden ḳuvâ-yı ẓâhiri vü bâṭını ile
Hemân ser-tâ-be-pâ ol bûy-ı dil-cûya meşâm oldı

22 Zihî dâdâr-ı ref’et perveriş kim şevḳ-ı vaṣf ile
Dehân-ı ḫâme gerçi levḥa-bûs-ı irtisâm oldı

23 Sezâ-tekrâr idersem vaṣf-ı pâkin ṭûṭi-i ḫâmem
Şeker-ḫâri-i ḳand-ı şevḳ ile şirîn-kelâm oldı

24 Yine bezm-i medḥ-i ẕât-ı pâkinde olup gûyâ
Bu beyt-i dil-güşâ-manẓarla pür-gû-yı merâm oldı

25 Ki her bir mıṣra‘-ı zîbâsı evc-i sâl-i iḳbâle
Ziyâ-baḫşâ-yı târîḫ olmada bedr-i tamâm oldı

26 Bu dem ey dil niçe ‘izzetle İbrâhîm Efendimiz
Rikâb-ı dâd-sâz-ı devlete ḳâ’im-maḳâm oldı

27 Mübârek eyleye aña hezârân şevḳ ü behcetle
Ki ẕât-ı pâki dâ’im ḫayr-ḫâh-ı ḫâṣ u ‘âm oldı

28 Hemîşe rütbe-i iḳbâlini müzdâd ide Mevlâ
Bu da‘vet bende-gâna rükn-i vird-i ṣubḥ u şâm oldı

8
‘AFVÎ

Târîh-i ‘Afvî

Beyt-i vâḥidde derc idüp ‘Afvî
Yazdı târîḫini bu kilk-i dü-nîm

Ṣâḥibin buldı mesned-i ‘âlî
Buldı el-ḥaḳ maḳâmın İbrâhîm

1128 (dü-tâ) Tarih-i tam Mecmua: 012

Son iki dizenin (dü-nîm) tüm harfleri toplanınca 1128 elde edilir. El-hak’taki “el” lam-ı tarifi hesaba katılmaz.

Fâ‘ilâtün Mefâ‘ilün Fe‘ilün

1 Şâh-ı ‘âlem ḫidîv-i devr-i zamân
Dâver-i dâd-kâr heft-iḳlîm

2 İtdi ḳâim-maḳâm-ı Yezdânî
İdüp ikrâm aña o şâh kerîm

3 Baṣdı ‘izzetle çoḳ rikâba ḳadem
Ol himemi cenâb-ı İbrâhîm

4 Görmedi miŝl-i ẕâtını bî-şek
Çoḳ zamân devr ider bu çarḫ-ı le’îm

5 Fârisü’l- ḫayl-i cilve-gâh-ı cevâd
Ṣâḥib-i re’y ü fikr ü ‘aḳl-i selîm

6 Pîşesi cümle etbâ‘-ı Rasûl
Kârı hep inḳıyâd-ı şer‘-i ḳavîm

7 Virdi teşrîfi câ-yı iclâle
Dil-i a‘dâ-yı dîne ḫaşyet ü bîm

8 Hep umûrunda dest-gîri olup
İde şâyân-ı luṭf-ı Rabb-i ‘alîm

9 ‘Arżı ancaḳ du‘â-yı devletdir
Bir ḳaç ebyât ile idüp taḳdîr

10 Dilde yoḳ ẕerrece ṣafâ ki idem
Şevḳ ile vaṣf-ı pâkini terḳîm

11 Baña raḥm itmeyüp felek bir dem
Çoḳ eẕiyyetle eyledi ta’lîm

12 İtdigi ġadri ey kerem-perver
İdemem ḫâk-i pâyine tahsîm

13 İde şimdi meger mükâfâtın
Devr-i luṭfuñda ey vezîr-i kerîm

14 Beyt-i vâḥidde derc idüp ‘Afvî
Yazdı târîḫini bu kilk-i dü-nîm

15 Ṣâḥibin buldı mesned-i ‘âlî
Buldı el-ḥaḳ maḳâmın İbrâhîm

9
DÜRRÎ EFENDİ

Târîh-i Dürrî berây-ı kâ’im-makâm

Cümle ‘âlem şâd olup Dürrî didi târîḫini
Oldı İbrâhîm Paşa-yı cevî ḳâ’im-maḳâm

1126 tâmiyeli Tarih-i tam Mecmua: 013

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 985 tarihi bulunmaktadır. Ancak “‘âlem” kelimesi de önceki dizeden eklenmelidir. ‘âlem(141)+(987)= 1128

Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün

1 Müjdeler kim maṭla‘-ı ferḥunde-i iḳbâlden
Oldı tâbân bir münevver kevkeb-i raḫşende-fâm

2 Müjdeler kim bir muṣaffâ gevher-i yekdâneyi
Eyledi Ḫakkâk-i ḳudret zîb-i silk-i intiẓâm

3 Müjdeler kim bir muṭarrâ ġonce-i nevresteyi
Bâd-ı tevfiḳ eyledi eşküfte-i bâġ-ı merâm

4 Müjdeler kim bûy-ı müşkîninden evvel derdi terk
İtdi erbâb-ı ṭabâbi‘ cümle ta‘ṭîr-i meşâmm

5 Müjdeler kim eyledi bir bende-i hâṣın çerâġ
Ḥażret-i Ḫan Aḥmed ol dâdâr Ḥaḳan-ı iḥtirâm

6 Ya‘ni İbrâhîm Paşa ṣâḥib-i ḫalḳ-ı ḥasen
Kim anuñ memnûn-ı ḥüsn-i ḫalḳıdır hep ḫâṣ u ‘âm

7 Meşreb-i pâk-i hümâyûn üzre ḥizmetler idüp
Kâtib-i dâru’s-sa‘âde oldu bir ḳaç yıl tamâm

8 Herkesüñ kârîn-edâ ḫâṭırların taṭyîb ile
Oldı merġûb-ı kirâmü’n-nâs-ı memdûḥ-ı enâm

9 Ḫizmeti maḳbûl olınca sa‘yide meşkûr olup
Ḫâcegân-ı ehl-i dîvân içre buldı iḥtirâm

10 İde deh me’mûr olup niçe umûr-ı devlete
Her birine virdi ḥaḳḳâ kim kemâl-i intiẓâm

11 Çünki istiḥdâm olundıḳça bilindi gevheri
Anı mîr-âḫur-ı evvel ḳıldı Sulṭân-ı benâm

12 Eyleyüp ol merkez-i vâlâda daḫi imtiḥân
Eyledi maḫṣûṣ-ı teşrîf-i vezâretle be-kâm

13 Müsteḥaḳdır her ne deñlü eylese ikrâm aña
Ol şehen-şâh-ı Ferîdûn-çâker ü Dârâ-ġulâm

14 Kim sedâd ü rüşd ü ‘aḳl u fehm ile şimdi odur
‘Ârif-i dârü’s-sa‘âde oldı bir ḳaç yıl tamâm

15 Müsteşâr-ı dîn ü devlet ṣâḥib-i tedbîdir
Ḥaḳ ḫaṭâdan ḫıfẓ ide re’yinde ṣâ’ib der-tamâm

16 Ḫil‘at-i ḫâṣ-ı şehenşâh ile oldı ser-firâz
Aña teşrîfin mübârek eyleye Rabb-i enâm

17 Hikmet-i Ḥaḳ böyledir lâ-büt gelince sâ‘ati
Şâhid-i maḳṣûd eyler biṭṭalep ‘arż-ı ḫırâm

18 Biñ yıl aḥkâm-ı felekden bir ḥakîm-i feylesof
İtse her bir emr içün bir sâ‘at-ı sa‘d ü iltizâm

19 Mâlik-i iksîr olup hem ḳılsa tesḫîr ḳılup
Eylese şâh u gedâyı ḥikmetine bi’l-cümle râm

20 Olmaz el-ḳıṣṣa muḳadderden ziyâde ḳısmeti
Ḥaşre dek devr eylesün ister ise dünyâ-yı tâm

21 Ḥall ü ‘aḳd ü fatḳ u ratḳ-ı ḳabż u basṭ u ‘adl ü naṣb
Hep yedd-i ḳudretdedir ṣıġmaz buña ġayri kelâm

22 Ḥâṣılı ger ehl-i ḥikmetdir vü ger aṣḥab-ı şer‘
Müttefiḳdir cümle bu ḳavl üzre cumhur-ı enâm

23 ‘Aḳl u rüşd ü sa‘y ü gûşiş illet olmaz devlete
Ḳısmet-i rûz-ı ezel tevfîḳ-i Ḥaḳdır ve’s-selâm

24 Vâde-i ḥaḳḳa ḳana‘at eyleyen kâmillere
Feyż-i iksîr-i tevekküldür hemân ‘ayn-ı merâm

25 Ḥaḳ te‘âlâ eyleyüp tevfîḳini n‘amü’r-refîḳ
Emr-i ḫayra niyyet itdikçe vire ḥüsn-i ḫitâm

26 Başlayup şimden girü ey dil du‘â-yı devlete
Ṣıdḳ ile evḳatuñı evrâda ṣarf eyle müdâm

27 Tâ ide çarḫ üzre cevlân raḫş-ı zerrîn-zeyn-i mihr
Behişt-i sîmîn-rikâb-ı mâhla her ṣubḥ u mesâ

28 Şehsuvâr-ı ṣaḥn-ı devlet ḥażret-i Ḫân Aḥmedüñ
İde dest-i re’yine teslim-i tevfîḳ-i zamân

29 Var ümîdim bir tecehhülle o sulṭân-ı gayûr
Düşmen-i dînden ider elbette aḥd-i intiḳâm

30 Ol ḳadar iḳbâli pertev-baḫş ola ifâḳa kim
Pâyine yüzler süre cümle selâṭîn-i ‘iẓâm

31 Çünki taḳdîr-i ezel ol âṣaf-ı Cem-meşrebin
Bârekâh-ı ḳadrine virdi vezâretle niẓâm

32 Cümle ‘âlem şâd olup Dürrî didi târîḫini
Oldı İbrâhîm Paşa-yı cevî ḳâ’im-maḳâm

10
SA’DÎ

Târîh-i Sa‘dî berây-ı kâ’im-makâm

Ḥamd-biḥamd ile Sa‘dî söyledi târîḫini
Ṣâḥibin buldı maḳâmında rikâb-ı serveri

1128 Tarih-i tam Mecmua: 014

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1142 tarihi bulunmaktadır. Ancak, Sa‘di’nin “di” si atılarak; “dal ve ye” harfleri (14) çıkınca tam tarih bulunmaktadır.
Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün

1 Aldı dil âġûş-ı kâma bir meh-i sîmîn-teri
Dönmede şimdi murâdım üzre çarḫın çenberi

2 Pertev-i ruḫsârına çeşm-i kevâkib mübtelâ
Vaṣfına yüz şevḳ ile mehdir o mihre müşteri

3 Şevḳden ṣubḥa dek bî-dâr olursam ġam değil
Evc-i ref‘etde dıraḫşân oldı encüm-i aḥteri

4 Çün ṣadef leb-teşne-i nîsân-ı feyż-i ḥaḳ idim
Ḳulzüm-i tevfîḳde göñlümce buldum gevheri

5 Mâlik oldum bir melek sîmâya kim ruḫsârasin
Görse bir kez şevḳden ḥayrân olur çeşm-beri

6 Vechi-vârdır eyleyem bu şevḳ ile şimdengirü
Bir vezîrüñ vaḳt-i medḥi ṭab‘-ı mażmûn-perveri

7 Aṣaf-ı ‘âlî-nejâd ü ṣâḥib-i râ’y-ı rezîn
Kim ider tedbîri ḥayrân zümre-i dâniş-veri

8 Ḫilḳati ‘âlem-pesend ü râ’yı maḳbûl-i enâm
Ẕâtı kâmil cevheri silk-i vezâret zîveri

9 İntisâb iden der-i devlet-meâb-ı luṭfuna
Devletinde bir daḫi gezmez ẕelîl ü serserî

10 Ya‘ni İbrâhîm Paşa-yı mükerrem kim odur
Rüşd ü isti‘dâdı ile luṭf Ḫudânuñ mazharı

11 Söylesünler var ise miŝli seḫan-dânân-ı dehr
Müdde‘âm iŝbât ider memdûḥumuñ ḫaṣletleri

12 Hem Ḥalîl ü hem saḫi ü hem ġayûr u hem vaḳûr
Çâr cevherden mürekkep ẕât-ı ṣâfî cevheri

13 Görmüş ise söylesün(ler) pür-seher-i köhne sâl
Böyle bir pâşâ-yı ṣâḥib ḥilm ü şefḳat-küsteri

14 Cevher-i ẕâtın görünce zer gibi kâmil ‘ıyân
Ḥażret-i Sulṭan Ahmed Ḫân cihânuñ serveri

15 Dûd-mân-ı i‘tibâruñ (hep) yeter tâ bendesi
Âsmân-ı iḳtidâruñ âfitâb-ı enveri

16 Ḳahr iderse mermer eyler mûm-ı bezmi ḳahr ile
Luṭf iderse mûm ider te’sîr-i luṭfı mermeri

17 Öyle bir sulṭân-ı ‘âlî-şân ki ednâ-bendesin
İstese sulṭân ider dünyâya luṭf-ı kemter

18 Ḳuvvet-i nûr-ı ferâsetle bilüp keyfiyyetin
Ḳıldı ḥaḳḳa kâm-yâb ol âṣaf-ı fermân-beri

19 Ḫıl‘at-i ḫâṣ-ı vezâretle ser-efrâz eyleyüp
Re’yine tefvîż ḳıldı hep umûr-ı kişveri

20 Olur elbette vücûh ile müşâr-i bi’l- benân
Bir vücûduñ ki ola tevfîḳ-i Bâri rehberi

21 Ḫayra meyl eyler hemîşe şerden eyler ictinâb
Her kim isterse rıżâ-yı Ḫâlıḳ-ı ḫayr u şeri

22 Olmasa eṭvârı maḳrûn-ı rıẕâ-yı pâdişâh
Eylemezdi nev-be-nev teşrîf-i cây-ı ber-teri

23 Luṭfına maẕhar olınca ol şehüñ herkes didi
Ḳadr-i zer zer ger şinâsed ḳadr-i gevher gevheri

24 Tâ ki maḥv eyler ẓülâm-ı leyli nûr-ı âfitâb
Tâ ki fetḥ eyler ḳala‘-ı şâmı şâh-ı ḫâveri

25 Hem-ser olsun burc-ı eflâke livâ-yı salṭanat
Ḥaḳ ser-efrâz eylesün ol şâh-ı himmet-küsteri

26 Hem o paşa-yı ṣadâḳat kîş ü ṣâḥip himmetüñ
Dâ’imâ olsun vucûdı kir-i a‘dâdan berî

27 Ḥamd-biḥamd ile Sa‘dî söyledi târîḫini
Ṣâḥibin buldı maḳâmında rikâb-ı serveri

11
FEYZÎ

Târîh-i Feyzî berây-ı velâdet-i şehzâdegân-ı Sulṭân Aḥmed

Derûne bi’l-bedâhe düşdi bir şevḳ ile târîḫi
Muḥammed nûr-ı ‘âlem virdi Sulṭân Aḥmede Bârî

1129 Eksiltmeli Târih Mecmua: 024

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1130 tarihi bulunmaktadır. “düşdi bir” dediği için şair “bir” çıkartmamızı istemektedir: 1129 (III. Ahmed’in oğlu Şehzade Muhammed’in doğumu hakkında tebriktir.)

Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün

1 Cenâb-ı ḥażret-i Sulṭân Aḥmed bin Muḥammed Ḫân
Mu‘ammer eyleye Mevlâ o şâh-ı mekremet-kârı

2 Ṣafâ-baḫş ola nûr-ı şevḳ ile ṭab‘-ı hümâyûnı
İlâhî görmeye dâr-ı cihanda ẕerre ekdârı

3 Meh-i burc-ı ‘adâlet âfitâb-ı maşrıḳ-ı devlet
İḥâṭa eyledi dehri ser-â-ser nûr-ı eṭvârı

4 Bir iki gün egerçi şîve-i taḳdîr-i zebânı
Keder-nâk itdi ḫalḳı dehr-i dûnuñ renc-i efkârı

5 Ġam-âlûd olsa diller şâd-kâm olmuş mu‘azzezdür
Murâd üzre Ḫudâ devr itdürür bu çarḫ-ı devvârı

6 Cezâsı der- ‘ıḳabdur kâfirân-ı dûzaḫ âyînüñ
Cünûd-ı müslimînüñ yirde ḳalmaz âh ile zârı

7 Olur ma‘dûm-ı şemşir-i şeri‘at böyledir ebed
İder ḫâk ile yeksân luṭf-ı Mevlâ cünd-i küffârı

8 Olur bî-şüphe manṣûr-ı muẓaffer ‘asker-i İslâm
Perîşân eyleye ‘avn-i Ḫüdâ küffâr-ı ġaddârı

9 Teveccüh üzre erbâb-ı ḳulûbuñ cünd-i İslâma
İcâbet etmesi emr-i mukarrer olmaz inkârı

10 Hezârân bendeler olmuşdı iḥyâ devr-i ‘adlüñde
Kemâl-i luṭf ile mesrûr ḳıldı nice ġam-ḫârı

11 Biḥamdillah şeh-i ‘âlem-i pâk ṣulb-i pâkinden
Olub zîb-âver-i mehd-i cihân ber der-i şehvârı

12 Vücûda geldi bir şehzâde-i pâkîze gevher kim
Ḫacil eyler cesîmin enveri mihr-i pür envârı

13 Serîr-i taḫt-ı devletde Ḫüdâ ‘ömrün füzûn itsün
Mu‘ammer eyleye Ḥaḳ ol şehenşâh-ı cihandârı

14 Ḳadîmi bendedür emr-i ma‘âşında ciger ‘usret
İde şâyân-ı luṭf u merḥamet Feyżî-i nâ-çârı

15 Derûne bi’l-bedâhe düşdi bir şevḳ ile târîḫi
Muḥammed nûr-ı ‘âlem virdi Sulṭân Aḥmede Bârî

12
MUSÎB EFENDİ

Târîh-i Musîb berây-ı velâdet-i şehzâdegân

Gelüp hâtif beşâretle didi târîḫini ol dem
Ḳadem baṣdı cihâna müjde şehzâde Muḥammed Ḫan

1129 Cevherî Tarih Mecmua: 025

İkinci dizenin noktalı harfleri (cevher) toplandığında 1129 tarihi çıkmaktadır. “ye” harfi cevherî sayılır. (Hâtif; gelecekten, gaybdan haber verendir.)

Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün

1 Bu demdir ol eyâ kilk-i cevâhir naẓm-ı pür em‘ân
Çeküp taḥrîre dürr-i naẓmı ile cümleyi ḥayrân

2 Bu demdir ol vezân oldı nesîm-i luṭf-ı Yezdânî
Hezârân dilleri güller gibi ḳılmaḳdadır ḫandân

3 Bu demdir ol kemâl-i şevḳ ile oldı meserret-baḫş
Olanlar gûşe-gîr-i renciş-i ġam oldılar şâdân

4 Bu demdir ol ki dürr-i şevḳ-ı dilde çeşme-der-çeşme
Nesîm-i feyżle yemm-i lücce lücce olmada cûşân

5 Nisâr it ḳabża ḳabża pâre-i mażmûnı vaṣfuñla
Behişt-i midḥat-ı rengînüñe reşk eylesün rıdvân

6 Feżâ-yı lafẓa ḳorunç-ter zer-ender-zer mübâhâtı
Binüp raḫş-ı Süleymânî ma‘âniyye Tehemtensân

7 Şurû‘ it şevḳ ile bir mihr-i evc-i şevkini vaṣfa
Ki zîrâ pâyına lâyıḳ çekilse aṭlas-ı devrân

8 Nice mihr-i sipihr-i taḫt-ı şevket kim bu dehr içre
Olamaz cûşiş-i luṭfıyle mevc-i baḥr aña iḳrâm

9 Eger zencîre de çekseñ niŝâr olur yine ṭurmaz
O zer kim kîse-i luṭf-ı ‘amîmi içredir pinhân

10 Cenâb-ı Ḥażret-i Sulṭân Aḥmed Ḫân-ı Ġâzi kim
Odur mihr-i münîr-i maṭla‘-ı ser- cümle-i şâhân

11 Odur yenba‘-i iḥsân u kerem raḥmet-i ger ‘âlem
Odur üftâde-gân-ı ‘âcizâna eyleyen iḥsân

12 Odur mihr-i münîr-i neyyirâ celâl-i ḫaḳanî
Odur raḫşende mâh-ı maṭla‘-ı iḳbâl-i şevket-rân

13 ‘Adâlet-küster-i ser-cümle-i şâhân-ı ‘âlemdür
Melâz u yâver-i dîn-i mübîndür ol şeh-i ẕi-şân

14 Sipihr-i devletüñ ol ḳuṭb-ı ferruḫ-ẕâtdur kâviş
Zamân emrine merhûn-ı umûr-ı devlet-i devrân

15 Ulül-emr-i iṭâ‘at vâriŝ-i mülk-i ḫilâfetdür
Mezâ-yı tıġdur ol ser ki olmaz emrine fermân

16 Mübârek el bil-iḳbâl-i ẕevâl iclâl-i şevketdür
Naṣirüddîndür ẕâtın ḫaṭâdan ṣaḳlasun Yezdân

17 İderse ‘arżuḥal-i maṭlabın bir ‘âciz nâ-kâm
Bulur elbette zaḫm-ı derdine bir merhem-i şâyân

18 O naḫlüñ olmasun çün ‘arḳ-ı ẕât-ı ṭâhiri maḳtû‘
Zamâne gülşen-i ‘âlemde açdı bir gül-i ḫandân

19 Olup mesrûr elde sükkerin câm olmada şimdi
Bu bir vaḳt-ı müsellemdür ki görmiş mi bunı insân

20 Meserret dilde şekker içre bâdâm olmamış n’olsun
Bi-ḥamdi’llâh vücûda geldi şehzâde Muḥammed Ḫan

21 Ḳudûmı sa‘d ola nûrı münîr kıldı âfâḳı
Ṣafâ-yı ḫâṭır oldı cümle ḫalḳ-ı ‘âleme şâyân

22 Gelen nûr-ı Muḥammed ṣulb-i pâk-i Sulṭan Aḥmeddür
Zihî luṭf-ı Ḫüdâ kim maẓhar oldı ol kerîmü’ş-şân

23 Ḫüdâ ol şâhı taḫt-ı şevket üzre müstedâm itsün
Daḫi fermân-ber olsun emrine ser-cümle-i şâhân

24 Be-ḥaḳ-ı Ka‘be vü Baṭḥâ hem ol şehzâde-i pâkin
Vücûdı pâkini berḳ-ı naẓardan ḥıfẓ ide her an

25 Muṣîbâ gûş idüp mevlûdini târîḫ içün dilde
Ḥurûf-ı cevherin bir mıṣra‘ın itmiş iken nihân

26 Gelüp hâtif beşâretle didi târîḫini ol dem
Ḳadem baṣdı cihâna müjde şehzâde Muḥammed Ḫan

13
NA‘TÎ

Târîh-i Na‘tî Berây-ı Velâdet-i Şehzâdegân

Ṣad müjde cihâne baṣdı yümn ile pâ
Şehzâde Muḥammed ibn-i Sulṭân Aḥmed

1129 Tarih-i tam Mecmua: 025
Her iki dizenin tüm harfleri toplanarak 1129 tarihi bulunur.

Mef‘ûlü Mefâ‘ilün Mefâ‘lün Fe‘ilün

1 Şehzâdeyi luṭf eyleyüp ol Rabb-i eḥad
Târîḫi olur Na‘tî bu beyt-i müfred

2 Ṣad müjde cihâne baṣdı yümn ile pâ
Şehzâde Muḥammed ibn-i Sulṭân Aḥmed

14
SA‘DÎ

Târîh-i Sa‘dî Berây-ı Velâdet-i Şehzâde Sultân Muhammed Han

Yazıldı ibtidâ besmele ile ‘arşa bu târîḫ
Ebu’l-fetḥ-i ceri Sulṭan Muḥammed geldi dünyâya

1129 Eklemeli Tarih Mecmua: 025

Son dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1127 tarihi elde edilir. Şair, “ibtidâ besmeleyle” dediği için “be =2” harfinin değeri eklenmelidir. 1127+2= 1129

Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün Mefâ‘îlün

1 Ser-efrâz-ı Selâṭîn-Ḥażret-i Ḫân Aḥmed-i Ġâzî
Ki ẕât-ı pâki oldı kârgâh-gûne ser-pâye

Târîh-i Sa‘dî Berây-ı Sâl-i Cedîd

Geldi sâl-i cedîde bir târîh
Sene-i feth ü sâl-i nasr-ı güzîn

1129 Eklemeli Tarih Mecmua: 026

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Şair, geldi bir tarih dediği için bir eklenecek: 1128+1= 1129. Yeni yıl tebriki ile ilgilidir.

Fâ‘ilâtün Mefâ‘ilün Fe‘ilün

1

15- Târîh-i Sa‘dî berây-ı sâl-i cedîd (yeni yıl)

Yazıldı hâme-i kudretle çarha bu târîh
Mübârek ola şehen-şâha mâh-ı sâl-i cedîd
1129 Tam tarih Mecmua:026

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1129 tarihi bulunmaktadır.

16- Târîh-i Hâsim berây-ı kâ’im-makâm
‘Âlem-i bâlâda tahrîr itdiler târîhini
Oldı İbrâhîm Paşa mansıb-ı kâ’im-makâm
1128 Tarih-i tam Mecmua: 028
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır.
(Ka’immakamdaki hemze “ye” okunacaktır.)

17- Târîh-i Hâsim diğer berây-ı kâ’im-makâm
Cevher-i kül söyledi târîhini
Basdı vezâretle rikâba kadem
1128 Tarih-i tam Mecmua: 029

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Ancak şair burada “cevher” kelimesini noktalı harfler anlamında kullanmamıştır. Cevher-i kül diyerek tüm harfleri toplamak gerektiğini belirtmiştir.

18- Târîh-i Sa‘dî Çelebi berây-ı dâmâd şuden

Bî-nükat kendi yediyle ‘add idüp menkûtını
Çâr târîh oldı ol vechile beyt-i bî-‘adîl

Oldı dâmâd-ı şeh-i devlet-me’âb ü cûd-kâr
Asaf-ı ‘adl-âver İbrâhîm Paşa-yı cemîl

1129 Çıkarmalı bî- nükat tarih Mecmua: 033
İkinci beytin noktasız harfleri hesaplanınca 1133 çıkar. Şair çâr tarih oldu dediği için çar yani dört çıkar. Sonuç 1129’dur.

19- Târîh-i Mir‘izzet berây-ı dâmâd şuden

Yâ İlâhî sen mübârek eyle târîhin didim
Oldı İbrâhîm Paşa sıhr-ı sultân-ı cihân
1129 Tamiyeli Tarih Mecmua: 034

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1129 tarihi bulunmaktadır. Ancak, beytin başındaki “yâ” nidası hesaba katılmalıdır. Yâ,11+1118=1129.

20- Târîh-i Vehbî berây-ı dâmâd şuden

Her birinde derc idüp bir gûne târîh eyledim
İki mısra‘ı karîn-i yek-diğer çün farkadân

Âsaf-ı mülk oldı dâmâd-ı şeh-i gerdûn-makâm
Eyledi mihr ile hâlâ mâh-ı nûr-efzâ kıran
1129 Eklemeli tarih Mecmua: 031

İkinci beytin her iki dizesi de ayrı ayrı 1128 tarihini verir. Ancak yukarıda “derc idüp bir gûne” dediği için “bir” eklemek gereklidir. 1128+1=1129

21-Târîh-i Sâmî berây-ı dâmâd şuden

Sûret-i evc-i ‘alâyı mısra‘-ı evvel geçüp
Çün meh-i tam oldı dilde mısra‘-ı sânî bedîd

Oldı İbrâhîm Paşa sıhr-ı sultân-i celîl
Şâha dâmâd oldı İbrâhîm Paşa-yı sa‘îd
1129 Eksiltmeli tarih Mecmua: 038

İkinci beytin ilk dizesin de “üç” fazlalık vardır, bu da yukarıdaki beyitte “evvel geçüp” diyerek belirtilmiştir. “üç” sayısı “cim”e tekabül eder. Bir cim fazladır. 1131-3= 1129.
İkinci dize ise tarih-i tamdır. “evc” kelimesi daima “üç” çağrıştırmaktadır.

22- Târîh-i Sa‘dî berây-ı dâmâd şuden

Gelüp hep dâmen-i bûs eyleyenler didiler târîh
İlâhî sûrı mes‘ûd ola İbrâhîm Paşaya
1129 Eklemeli tarih Mecmua: 040

Birinci dizedeki “gelüp hep” ifadesinden dolayı ikinci dize hesaplanırken “hep” ifadesinin karşılığı “7” sayısı eklenmelidir. 1122+7= 1129

23- Târîh-i Vehbî-i diğer berây-ı dâmâd şuden:

Mübârek-bâd şimdi buldı dâmâdın şeh-i vâlâ
Bu demde oldı İbrâhîm Paşa sıhr-ı sultânî
1129 Tarih-i tam Mecmua: 042

Her iki dizenin de ayrı ayrı toplamı tam tarih vermektedir. 1129.
24- Târîh-i Mâcid berây-ı dâmâd şuden
Mâcidâ tebşîr idüp hâtif didi târîhini
Oldı dâmâd-ı şeh İbrâhîm Paşa-yı ‘alîm
1129 Tarih-i tam Mecmua: 046

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1129 tarihi bulunmaktadır.

25- Târîh-i Dürrî berây-ı dâmâd şuden
Feleklerde melekler didiler târîhin ey Dürrî
Bir âsaf oldı hakkâ şân ile dâmâd-ı sultânî
1129 Tarih-i tam Mecmua: 049
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1129 tarihi bulunmaktadır.

26- Târîh-i Hâsib berây-ı dâmâd şuden
Geldi muhbir zevk ü şevk ile didi târîhini / Oldı İbrâhîm Paşa şimdi dâmâd ü nedîm
1129 Eklemeli tarih Mecmua: 049
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Birinci dizedeki “geldi muhbir” ifadesinden “bir” eklenmesi gerektiği anlaşılmaktadır. 1128+1= 1129
27- Târîh-i Hâsib berây-ı dâmâd şuden
Hamd İbrâhîm Paşa sa‘d ile
Oldı dâmâdı Sultân Ahmedin
1129 Tarih-i tam Mecmua: 049

İki dizenin de tüm harfleri toplanınca tam tarih çıkmaktadır: 1129.

28- Târîh-i Hâsib-i diger berây-ı dâmâd şuden

Zifâfın gûş idince hâtif-i ‘aynî didi târîh
Sezâdır Fâtıma Sultân İbrâhîm Paşada

1129 Tarih-i tam Mecmua: 050

29- Târîh-i Hâsib-i diger berây-ı dâmâd şuden

Didiler tahsîn-i gûyân şevk ile târîhini
Buldı İbrâhîm Paşa Zühre-i Zehrâ cemîl
1129 Tarih-i tam Mecmua: 050

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1129 tarihi bulunmaktadır.

30- Târîh-i Mir‘izzet berây-ı dâmâd şuden
Hurûf-ı nokta-dâr ile didi târîhini hâtif
Cenâb-ı Rabb-i Bârî ide tuğun dâ’imâ mansûr
1129 Cevherî tarih Mecmua: 050

İkinci dizenin noktalı harfleri toplanınca tarih bulunur: 1129. Da’imdeki hemze “ye” olarak hesaplanacak.

31-Târîh-i Fâ’iz berây-ı dâmâd şuden
Didi tebrîk idüp târîhini sad şevk ile Fâ’iz
Ehak dâmâd-ı Sultân Ahmed İbrâhîm Paşadır
1129 Tarih-i tam Mecmua: 050

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1129 tarihi bulunmaktadır

32-Târîh-i Fâ’iz berây-ı sulh

Bu sulhun lafza vü ma‘na didi târîhini Fâ’iz
Cihân bin yüz otuzda oldı sulh-ı pâk ile dilşâd
1130 Tarih-i tam Mecmua: 061

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1130 tarihi bulunmaktadır. Ayrıca ilk dizede şairin de belirttiği gibi, aynı dizede tarih hem sözle hem de ebced hesabıyla söylenmiştir.

33-Târîh-i Dürrî berây-ı sulh
Re’y-i İbrâhîm Paşa-yı Felâtûn-fehm ile
Yüz otuzda ‘akd olundı Nemçe sulhu vesselâm
1130 Tarih-i tam Mecmua: 063

Her mısra ayrı ayrı hesaplandığında tam tarih elde edilir. Ayrıca sözle de tarih belirtilmiştir.

34-Târîh-i Neylî berây-ı sulh
Kıldı emn-âbâd cümle kişveri sulh u salâh
Buldı sa‘y-i dâver-i ekremle âsâyiş cihân
1130 Tarih-i tam Mecmua: 064

Her dize ayrı ayrı tam tarih verir: 1130

35-Târîh-i Feyzî berây-ı sulh
Cihân âsûde oldı şevk ile Feyzî didim târîh
Bu ‘âlem hamdüli′llâh sulh ile buldı hele râhat
1130 Tarih-i tam Mecmua: 065

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1130 tarihi bulunmaktadır.

36-Târîh-i Sâhib berây-ı sâhil-hâne
Bu târîhi debîr-i feyz yazdı tâk-i iclâle / Bu sâhil-hâne-i vâlâyı yapdı âsaf-ı ‘âlî
1131 Tarih-i tam Mecmua: 069
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1131 tarihi bulunmaktadır. Ancak Sahil-hâne-i derken terkip “i” olan hemze, elif kabul edilerek bir eklenmesini sağlamıştır.

37-Târîh-i Râşid berây-ı velâdet-i Şehzâde Bâyezîd

Düşdi bu bir garra nev-meh târîh-i mîlâd- sa‘îd
Şehzâde Sultân Bâyezîd dünyâyı kıldı şâd-mân
1131 Tarih-i tam Mecmua: 075

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1131 tarihi bulunmaktadır.

38-Târîh-i Fâ’iz-i Edirnevî berây-ı velâdet-i Şehzâde Bâyezîd

Müjde idüp çıkdı bir kâmil didi târîhini
Virdi şâdı mevlid-i Şehzâde Sultân Bâyezîd
1131 Tarih-i tam Mecmua: 076

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1131 tarihi bulunmaktadır.

39-Târîh-i Râzî berây-ı velâdet-i Şehzâde Bâyezîd

Tâcın atdı çarh şevkından didiler Râziyâ
Geldi devletle vücûd iklîmine Şeh Bâyezîd
1131 Eksiltmeli tarih Mecmua: 076

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1133 tarihi bulunmaktadır. Tacın attı ifadesi ile Bayezid’in ilk harfi atılmalıdır. B=2
1133-2=1131
40-Târîh-i Hâşim berây-ı sulh

Kudsiyân mısra‘-ı târîhini inşâd idicek
Cümle bu sulha didi re’y-i rezîndir ‘ukalâ

1130 Tarih-i tam Mecmua: 065

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1131 tarihi bulunmaktadır.

41-Târîh-i Tâ’ib Efendi berây-ı sulh
Nizâm-ı ‘âlem oldı sulh ile dehre amân virdi
Cihân târîhin eytdi sulh-ı hayr-encâm-ı mülk-âbâd
1131 Tarih-i tam Mecmua: 084
Sulh-ı hayr-encâm-ı mülk-âbâd” kısmı 1131 târîhi verir.

42-Târîh-i Tâ’ib Efendi berây-ı Kasr-ı cedîd
Ne hâcet medhe Tâ’ib vasfı târîhinden anlasun
Bu vâlâ kasrı İbrâhîm Paşa eyledi bünyâd
1131 Tarih-i tam Mecmua: 085

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1131 tarihi bulunmaktadır.

43-Târîh-i Râşid Efendi berây-ı Salhâne
Didüm bânîsine Râşid du‘âdan sonra târîhin
Bu bâlâ kasr-ı zîbâ cilve-gâh-ı sadr-ı ‘âlîdir
1126 Tarih-i tam Mecmua: 092

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1126 tarihi bulunmaktadır.

44-Târîh-i Behcetî berây-ı medrese
Behcetî tebrîk idüp tullâb-ı târîhin didi
Âsaf İbrâhîm Paşa müjde yapdı medrese
1126 Tarih-i tam Mecmua: 093

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1126 tarihi bulunmaktadır.

45-Târîh-i Ebul-Es‘âd berây-ı dârü’l-hadis
Feyz-i Hakla Kâsım-ı envâr târîhin didi
Medreseňde ‘ayn-ı nûr-ı ‘ilm ola çün selsebîl
1132 Tarih-i tam Mecmua: 125

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1132 tarihi bulunmaktadır. Ancak,
medreseňde ifadesi medresede okunmalıdır çünkü 20 sayısına denk gelen kef hesabı bozmaktadır. Bu durumda hesap 1152 çıkmaktadır.(?)

46-Târîh-i Sadîk berây-ı dârü’l-hadis

1132 Tarih-i tam Mecmua: 126

Ayrı ayrı bütün dizelerin harfleri hesaplandığında her biri 1132 tarihini vermektedir.

Sadr-ı muhyid-devle İbrâhîm Paşa kim anın / Köhne ‘âlemde degil nev-matlabı devlet-serâ
Nüktedân dâmâd-ı Sultân-ı mübîndir o kim / Nev-‘arûs câhına dünyâda naz itse sezâ
‘Âmm-i tab‘ı olup râz âşinâ-yı hendese / Bî-bedel yer buldı tahsîn eylesün ehl-i semâ
Yapdı hem-nâm-ı Halîlullâh o vâlâ buk‘ayı / Ortasında beldenin zîb oldı amma vakı‘â
Öyle enseb her mahal olmaz müesser herkese / Lutf-ı Rabbânîdir a‘ceb bu zemin-i dil-güşâ
Medrese olmış makâmında sebîl-i zemzemî / Bî-sebîlillâh sâfü’l-hak zihî ‘ayn-eş-şifâ
Didi ta‘yîn eyleyüp sâlin kemâlinde Sadîk / Kıldı İbrâhîm Paşa buk‘asın Allâh binâ

47-Târîh-i Ebu’l-Es‘âd berây-ı tecdîd-i Tophâne
Söyledi târîh-i bünyâdın Ebu’l-Es‘âd anın
Oldı Sultân Ahmedin lutfıyla Top-hâne cedîd
1132 Tarih-i tam Mecmua: 127

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1132 tarihi bulunmaktadır.

48-Târîh-i Ebu’l-Es‘âd velehü berây-ı tecdîd-i Tophâne
Söyledi târîh-i bünyâdın Ebu’lEs‘âd anın
Yapdı Tophâneyi Sultân Ahmed-i memdûh-ı âm
1132 Tarih-i tam Mecmua: 128

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1132 tarihi bulunmaktadır.

49-Târîh-i Dürrî berây-ı tüfenk endâz-ı İbrâhîm Paşa
Kemâl-i fennine tahsîn idüp Dürrî didi târîh
Urup hem kırdı ol âsaf sebûyı çak o sâhilden
1133 Tarih-i tam Mecmua: 128

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1133 tarihi bulunmaktadır.

50-Târîh-i Nedîm berây-ı tüfenk endâz-ı İbrâhîm Paşa
Nedîm-i bende didi tarz-ı Nef‘î üzre târîhin
Sebûyı urdı hakkâ dikdi taş sadr-ı tüfenk-endâz
1133 Çıkarmalı tarih Mecmua: 129
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1133 tarihi bulunmaktadır. Ancak “tüfenk” kelimesi eksiltilmelidir; çünkü aslında şair, tarz-ı nef’i derken eksilmesi gereken bir kelimenin varlığını îmâ etmektedir. O da “tüfenk”tir.

51- Târîh-i Hamdî berây-ı dâmâd şuden
Çü sâhib çıkdı aldı mühri târîhin didi Hamdî
Gül-i mühr oldı bu yâ sadr-ı İbrâhîm Paşada
Çıkarmalı tarih 1130 Mecmua: 130

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1130 tarihi bulunmalıdır. Ancak bunun için “sahîb” kelimesi yani “sahîb=101” eksiltilmelidir.
1231-101= 1130

52- Târîh-i Hamdî berây-ı sulh
Lisân-ı hâtif-i gaybî didi târîhini Hamdî
Olupdur sulh-ı mâbeyn ‘ahd-i İbrâhîm Paşada
1130 Tarih-i tam Mecmua: 130
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1130 tarihi bulunmaktadır. Ancak “İbrahîm” isminde ikinci elifin olmadığına dikkat edilmelidir. Bu yüzden bir eksik hesaplanmalıdır.

53- Târîh-i Fâ’iz berây-ı sebîl
Gûyiyâ bu cây-gâhda bu sebîl-i bî-bahâ
‘Ayn-ı zemzemdir makâm-ı pâk-i İbrâhîmde
1132 Tarih-i tam Mecmua: 131

Beyitin tamamı hesaplandığı zaman 1132 tarihi elde edilmektedir.

54- Târîh-i Ebul-Es‘âd berây-ı sebîl

Nûş-ı abın eyleyüp didim anın târîhini
Fî-sebîlillah yapılmış içine âb-ı hayât
1132 Tarih-i tam Mecmua: 131

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1130 tarihi bulunmaktadır.

55-Târîh-i Şehrî berây-ı çerâgân-ı Sâhil-hâne

Çerâgâne ‘aceb mi düşse yektâ Şehriyâ târîh
Yanup yakıldı rûy-ı lâle şevk-engîz olup dilden
1132 Çıkarmalı tarih Mecmua: 142

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1133 çıkmaktadır. “düşse yektâ” ifadesinden “bir” çıkarmak gerektiği anlaşılmaktadır. 1133-1= 1132

56-Târîh-i Reşîd berây-ı sebîl
Lisânımdan Reşîdâ böyle cârî oldı tevârîh
Sebîl-i ‘ayn-ı İbrâhîm Paşadır içün sıhhâ
1132 Tarih-i tam Mecmua: 154

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

57-Târîh-i Feyzî berây-ı hıtân (İbrahim Paşa’nın oğlu)

Müjde kıl şükrâne tekrâr eyleyüp târîhini
Mîr Mehmed oldı sünnet hamdüli′llâh kim bu dem
1132 Tarih-i tam Mecmua: 158

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

58-Târîh-i İshâk berây-ı hıtân (İbrahim Paşa’nın oğlu)
Gûş-ı İshâka didi hâtif o dem târîhini
Sünnet oldı necl-i sadr-ı ‘âli-i zîbâ nejâd
1132 Tarih-i tam Mecmua: 159

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

59-Târîh-i Râzî berây-ı hıtân (İbrahim Paşa’nın oğlu)
Du‘â-yı devlet ü iclâlin eyleyüp didi Râzî
Cemîl-i yümn ile sünnet oldı Mîr-Mehmed
1132 Tarih-i tam Mecmua: 160

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

60-Târîh-i Sa‘dî berây-ı hıtân (İbrahim Paşa’nın oğlu)
Du‘â idüp didi ihlâs ile Sa‘dî kulun târîh
Mehemmed Beg bi-hamdillâh ki oldı sûr ile sünnet
1132 Tarih-i tam Mecmua: 160

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

61-Târîh-i Sâmî berây-ı hıtân
Gelüp ‘ıydın ikinci rûz-ı isneyni didim târîh
Mehemmed Beg olundı yümn ile sünnet mübârek-bâd
1132 Eklemeli tarih Mecmua: 161

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1130 çıkmaktadır. Gelüp ikinci dediğine göre ikinci harf olan “be=2” eklenmelidir. 1130+2=1132

62-Târîh-i Osman-zâde berây-ı hıtân (İbrahim Paşa’nın oğlu)

Böyle inşâd eyledi târîhini kerrûbiyân
Sadr-ı ‘âlî eyledi ihyâ Mehemmed sünnetin
1132 Tarih-i tam Mecmua: 161

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

63-Târîh-i Zâtî berây-ı Tüfenk endâz-ı İbrâhîm Paşa
Delicek merbi sebûyı didi hâtif târîh
Koluna kuvvet ola âsaf-ı ‘âlî himemin
1133 Tarih-i tam Mecmua: 170
İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1133 çıkmaktadır. Ancak kuvvet kelimesi iki vav’la yazılmış sayılmalıdır; aksi takdirde 6 eksik çıkmaktadır.

64- Târîh-i Musîb berây-ı sebîl

Ayagından içüp bu mâ-i pâki söyledim târîh
Sebîl-i mâ-i İbrâhîm Paşa ‘ayn-ı zemzemdir
1133 Tarih-i tam Mecmua: 172

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1133 çıkmaktadır.

65-Târîh-i Mâcid berây-ı hıtân (Şehzâdelerin sünneti )

Du‘â idüp didi kerrûbiyân târîhini Mâcid
Sürûr-encâm ola bu sûr-ı Sultân Ahmed-i Cem-câh
1132 Tarih-i tam Mecmua: 175

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

66-Târîh-i Mâcid velehü berây-ı hıtân (Mehmet Bey’in sünneti)

Hıtân-ı meymenet mekrûnuna Mâcid didim târîh
Mehemmed Beg de sünnet oldı bu şehzâdegân ile
1132 Tarih-i tam Mecmua: 175

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

67- Târîh-i Hâşim berây-ı sulh
Kudsiyân mısra‘-ı târîhini inşâd idicek
Cümle bu sulha didi re’y-i rezîndir ‘ukelâ
1130 Tarih-i tam Mecmua: 188

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1130 çıkmaktadır.

68- Târîh-i Hâşim berây-ı sulh, tecdîd-i Sâhil-sarây
Ne hâcet vasfa Tâ’ib vasfı târîhinden anlasun
Bu vâlâ kasrı İbrâhîm Paşa eyledi bünyâd
1130 Tarih-i tam Mecmua: 200

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1130 çıkmaktadır.

69- Târîh-i Nedîm berây-ı çeşme
Vasf-ı pâkinde Nedîm anın bu beyti söyleyüp
İki mısra‘dan iki târîh tevlîd eyledi

Pür-himem dâmâd İbrâhîm Paşa-yı vezîr
Bu dilârâ çeşme-i dil-cûyı tecdîd eyledi
1133 Tarih-i tam Mecmua: 203
Son beyitin her mısra’ı ayrı ayrı tam tarih verir: 1133.

70- Târîh-i Vâkıf berây-ı Sâhil-sarây
Vâkıfâ sad-şevk ile târîh-i itmâmın didi
Tarz-ı nev-pâkize kasr u bî-bedel sâhil-serây
1131 Tarih-i tam Mecmua: 207

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1131 çıkmaktadır.

71- Târîh-i Sa‘dî berây-ı tamîr-i sarây
Didi itmâmına târîh Sa‘dî
Güzel şâhâne mesken tarz-ı ra‘nâ
1132 Tarih-i tam Mecmua: 209

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

72- Târîh-i Reşîd berây-ı nişân-zeden
Söyledim târîhini tahsîn idüp anın Reşîd
Üç sebû kırdı sekiz yüz kâmda sadr-ı kerîm
1133 Eksiltmeli Tarih Mecmua: 210
İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1136 çıkmaktadır. Bir cim fazladır. Üç sebu kırdı dediğine göre 3 eksik anlamına da gelir.

73- Târîh-i Seyyid Vehbî berây-ı nişân-zeden

Bunda da tozkoparan menzili alup hakkâ
Üç sebû kırdı pey-â-pey tüfek ile âsaf
1133 Tarih-i tam Mecmua: 212

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1133 çıkmaktadır.

74- Târîh-i Hıfzî berây-ı hıtân-ı Şehzâdegân ( Şehzadelerin sünneti)

Menkûtası târîh-i du‘âdır bu sürûra
Allâh hümâyûn ide bu sûr-ı hıtânı
1132 Menkûta tarih Mecmua: 228

İkinci dizenin noktalı harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

75- Târîh-i Şehrî berây-ı hıtân-ı Şehzâdegân (Şehzadelerin sünneti)

Müjde bu târîh-i sultân-ı cihâne Şehriyâ
Sünnet oldı cümle-i şehzâdegân cem-i cenâb
1132 Tarih-i tam Mecmua: 229

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.
76- Târîh-i Vâkıf berây-ı nişân-zeden-i sebû

Vâkıf olup Vâkıfâ söyledi târîhini
Kırdı sekiz yüz adım konmuş iken üç sebû
1132 Tarih-i tam Mecmua: 229

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

77- Târîh-i Vehbî berây-ı nişân-zeden-i dinâr
Görenler Vehbiyâ tahsîn birle yazdı târihin
Urup dâmâd İbrâhîm Paşa bozdı dînârı
1132 Tarih-i tam Mecmua: 250

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1132 çıkmaktadır.

78- Târîh-i Vehbî berây-ı çeşme-i Çubuklu:

Ziyâde bir güzel târîh-i tahrîr ile ey Vehbî
Suyın buldı Çubuklı devr-i İbrâhîm Paşada
1133 Çıkarmalı tarih Mecmua: 266

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1134 çıkmaktadır. Ziyade “bir” dediği için bir çıkarılacak demektir. 1134-1=1133

79- Târîh-i Seyyid Vehbî berây-ı Terfî-i Medîne-i münevvere
İderken bende Vehbî fikr-i târîh
Lisân-ı gaybdan geldi bu müfred

Müsâvî itdi câh-ı Ka‘be ile
Medîne pâyesin Sultân Ahmed
1134 Tarih-i tam Mecmua: 288

İkinci beytin tüm harfleri toplandığında 1134 çıkmaktadır.

80- Târîh-i Râşid Efendi berây-ı sûr-ı tebrik-i vezâret-i Mehmed Bey
Mübârek ola Ahmed hâna sadr-ı ekremin necli
Mehemmed Beg vezâretle musâhib oldı hem dâmâd
1133 Menkûta tarih Mecmua: 360

İkinci dizenin noktalı harfleri toplandığında 1133 çıkmaktadır.

81- Târîh-i Kâzım berây-ı zifâf-ı Mehmet Bey

Yaz zifâf-ı pâki târîhin sipihre Kâzımâ
Oldı ‘izz ile mülâkî şems ile mâh-ı münîr
1136 Tarih-i tam Mecmua: 363

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1136 çıkmaktadır.

82- Târîh-i Sâlim-i Trabzonî berây-ı tebrîk-i vezâret-i Mehmed Paşa

Söyledi ‘abd-i kerem dîdesi Sâlim târîh
Buldı iclâl vezâretde Mehemmed Paşa
1136 Tarih-i tam Mecmua: 364

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1136 çıkmaktadır.

83- Târîh-i Kâtib-ül hurûf Fâiz berây-ı sûr u vezâret

Didi târîhini bir beyt ile Fâ’iz-i du‘â-gûyî
Ki her bir mısra‘ı pâkîze târîh-i etemm oldı

Musâhib oldı yümn ile olup dâmâd-ı Ahmed Hân
Mehemmed Beg vezîrân-ı vezîr-i pür-kerem oldı
1136 Tarih-i tam Mecmua: 364

İkinci beyitin her dizesi ayrı ayrı toplandığında 1136 çıkmaktadır.

84- Târîh-i Kâmî berây-ı sûr-ı hümâyûn

Hezârân şevk ile Kâmî-i dâ‘î didi târîhin
Zihî devlet bu üç sultânın üç sûrı se ‘ıyd oldı
1136 Tarih-i tam Mecmua: 367

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1136 çıkmaktadır.

84- Târîh-i Şâkir berây-ı tebrîk-i sûr-ı vezâret

Buldı iclâl-i vezâretde Mehemmed Paşa
Sıhr-ı sultân-ı dilîr oldı Mehemmed Paşa
1136 Tarih-i tam Mecmua: 368

Her iki dizenin tüm harfleriayrı ayrı toplandığında 1136 çıkmaktadır.

85- Târîh-i Nedîm berây-ı tebrîk-i vezâret

Nedîmâ bendesi bu mısra‘ ile didi târîhin
Mehemmed Beg vezîr ü sıhr-ı sultân oldı bir günde
1136 Tarih-i tam Mecmua: 369

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1136 çıkmaktadır.

86- Târîh-i İmâm-ı evvel-i sultanî berây-ı sâhil-sarây-ı Emn-âbâd:

Bu nüzhed-gâhın itmâmında mâmure didüm târîh
Hümâyûn ola Sultân Ahmede bu kasr-ı zerrîn tâk
1137 Tarih-i tam Mecmua: 398

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

87- Târîh-i ‘Âsım berây-ı tebrîk-i vezâret

Sâl-i târîhîn hezârân şevkile dürc eyledi
Kemterîn-i bendegân ‘Âsım gelüb bir müfrede

Dâd-ı Hak ile olup hâlâ Mehemmed Beg vezîr
Hem musâhîb oldı hem dâmâd Sultân Ahmede

1136 Eklemeli Tarih Mecmua: 369

Her iki dizenin tüm harfleri toplandığında 1135 çıkmaktadır. “gelüp bir” dediği için bir eklenir. 1135+1= 1136.

88- Târîh-i Sa‘dî berây-ı sûr-ı hümâyûn

İki garrâ mısra‘ı Sa‘dî hisâb itdüm tamâm
Her biri bir başka târîh oldı bî- naks u kesir

Şer‘-i zîbâ ile Sultân Ahmed-i Dârâ kemâl
Kendüye bir ayda dâmâd itdi üç ‘âlî vezîr

1136 Tarih-i tam Mecmua: 369

Her iki dizenin tüm harfleri ayrı ayrı toplandığında 1136 çıkmaktadır.

89- Târîh-i Şehdî berây-ı imâret-i minâre

Çıkup âvâze ‘arşa didi târîh
Ta‘âlâ şâne Allâhü ekber
1136 Çıkarmalı tarih Mecmua: 371

İkinci dizenin harflerinin toplamı 1156’dır; çıkup “âvâze” dediğine göre bu kelimenin ebced değeri olan 20 çıkarılmalıdır. 1156-20=1136
(Şeyma Bayındır s. 80)

90- Târîh-i Seyyid Vehbî berây-ı feth-i Lûristân

Kıble-i ikbâl ide bu bâbı Hayy-i Zülcelâl
Dâd-ı Sultân Ahmed oldı feth-i bâb-ı narsa dâl
1137 Tarih-i tam Mecmua: 398
Her iki dizenin tüm harfleri ebcedle ayrı ayrı hesaplandığında 1137 çıkmaktadır.

91- Târîh-i Çelebi-zâde ‘Âsım berây-ı feth-i Lûristân

Didi bir mısra‘ içre ‘Âsım anın fethine târîh
Luristânı da Sultân Ahmed-i vâlâ-himem aldı
1137 Tarih-i tam Mecmua: 399

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

92- Târîh-i Fâ’iz berây-ı feth-i Erdebil
Didi târîhin du‘â birle anın Fâ’iz kulu
‘Ahd-i Sultân Ahmedîde feth olundı Erdebîl
1137 Tarih-i tam Mecmua: 399

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

93- Târîh-i Seyyid Vehbî berây-ı feth-i Revân

Olup efser ribây-ı cim şeh-i ‘âlem didim târîh
Kılıçla geldi miftâh-ı Revân bâb-ı hümâyûna
1137 Eksiltmeli tarih Mecmua: 408

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 çıkmaktadır. ribâ-yı “cim” denildiğine göre cim= 3 fazlalıktır. 1140-3 =1137.

94- Târîh-i Diğer Seyyid Vehbî berây-ı feth-i Revân
Mest olup bî-bâde şevk ile didim târîhini
Geldi miftâh-ı Revân dîvân-ı Sultân Ahmede
1136 Tamamlamalı tarih Mecmua: 408
İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1129 çıkmaktadır. Bî-“bâd” dediğine göre bâd= 7 eksik demektir. 1129+ 7=1136

95- Târîh-i Diğer Seyyid Vehbî berây-ı feth-i Revân
Ziyâde bir güzel târîhdir olsa n’ola meşhûr
Revân hısnında hâlâ aldı Sultân Ahmed-i mansûr
1137 Eksiltmeli tarih Mecmua: 408
İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 çıkmaktadır. Ziyade “bir” dediğine göre bir çıkarılmalıdır. 1138-1= 1137

96- Târîh-i Diğer Zühdî Berây-ı Feth-i Tebriz

Gûş idince fethini Zühdî didi târîhini
Aldı Tebrîz ülkesini hükm-i Sultân Ahmedî
1137 Tarih-i tam Mecmua: 408
İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

97- Târîh-i Seyyid Vehbî berây-ı feth-i İrân *********** güzel

Çekdi a‘câme kılıç şer‘ile sultân-ı enâm / Ya‘ni sultân-ı cihân-dâr u necîb ü erşed
Aldı yek hamlede bir bendesi Kirmânşâhın / Nice kal‘a nice iklîmini serhad serhad
Müjde zîl-hiccede cenk ile alındı Hemedân / Dâd ile aldı Revânı sipeh-i Hân Ahmed
Mülk-i İslâma olup şu‘be Nihâven-i ‘Irâk / Erivân kal‘asın aldı o şeh-i Cem-mesned
Geldi miftâh-ı Revân açdı der-i Âmîdi / Şeh-i Dârâ sipeh ü dâver-i İskender-ced
Şeh-i Tahmâsbı mat eyledi sultân-ı cihân / Yümn ü iclâl ile Mevlâ vire ‘ömr-i sermed
Aldı Tebrîz ü Nihâvendini de Îrânın / Hemedân Gence Revân fâtihi Sultân Ahmed
Nahcivân ile alup ülke-i Erdübâdın / Olmadı leşker-i İskender-i Cem-kevkebe sed
Bu nüh ebyâtda her mısra‘-ı pâk-i Vehbî / Sene-i feth ile birdir bi-hisâb-ı ebced
1137 Tarih-i tam Mecmua: 408

Her dizenin tek tek tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.
98- Târîh-i Diğer İshâk berây-ı feth-i Gence

Kıldı genc-i Gence bî-feth ü küşâd
Seyf-i Sultân Ahmed-i şevket-penâh
1137 Tarih-i tam Mecmua: 409

İki dizenin ayrı ayrı tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

99- Târîh-i Şehdî berây-ı feth-i Gence
Kal‘a-i gevher-nigîn-i Genceyi
Aldı Sultân Ahmed-i ‘âdil bu ‘âm
1137 Tarih-i tam Mecmua: 409

İki dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.
.

100- Târîh-i Nahîfî berây-ı feth-i Gence

Ey Nahîfî tuhfe-i ilhâmdır târîh ana
‘Avn-i Hakdan Gence fethi oldı Sultân Ahmedin
1137 Tarih-i tam Mecmua: 410

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

101- Târîh-i Sâhib Mehmed Efendi berây-ı feth-i Gence

Düşdi bir vechile üç beldeye Sâhib târîh
Gence Kazvîn ile Kum fâtihi Sultân Ahmed
1137 Eksiltmeli tarih Mecmua: 410

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 çıkmaktadır. Düşdi “bir” dediğine göre bir çıkmalıdır: 1138-1= 1137. (Burada hesap aslında 1139 çıkmaktadır. Bu durumu düzeltmek için üçten bir düşürülür, iki kalır; bu da tarihten çıkınca tam tarihi tespit edilmiş olur. )

102- Târîh-i Rif‘at Çelebi berây-ı feth-i Gence

Ben de bu fethi gûş idüp Rif‘at didüm târîhini
Seyf ile aldı Genceyi Hân Ahmed-i vâlâ cenâb
1137 Tarih-i tam Mecmua: 411

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

103- Târîh-i Hilmî berây-ı feth-i Gence
Mısra‘-ı zîbâyla Hilmî didim târîhini
Gence fethin kıldı Sultân Ahmede Mevlâ ‘atâ
1137 Eklemeli tarih Mecmua: 411

İkinci dizenin harf değeri 1135 çımaktadır. Tarihin tam olması için iki eklemek gerekmektedir. Şair mısra-i “zi-bâ” diyerek bir “ba” harfi değeri (2) eklenmesini istemiştir. 1135+2= 1137)
104- Târîh-i ‘Âtıf Efendi berây-ı feth-i Gence
İkisinin fethi bir târîhe geldi ‘Âtıfâ
Genceyi Tebrîzi aldı seyf-i Sultân Ahmedî
1137 Eklemeli tarih Mecmua: 411

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1135 çıkmaktadır.”ikisinin” fethi dediğine göre şair iki eklememizi istemektedir. 1135+2= 1137.

105- Târîh-i Fâ’iz berây-ı feth-i Gence

Bu sürûr ile didi târîh Fâ’iz bendesi
Rezm ile Sultân Ahmed Genceyi feth eyledi
1137 Tarih-i tam Mecmua: 412

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

106- Târîh-i Münîf berây-ı feth-i Tebrîz

Tutulup peyk-i Revâfız kesdiler başın o dem
Müjde ‘avnillah ile Tebrîzi aldı Süneyân
1137 Eksiltmeli tarih Mecmua: 413

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 çıkmaktadır. “kesdiler başın” ifadesi (2)çıkması gerektiği belirtilmiştir. 1139-2=1137
Be= 2

107- Târîh-i Reşîd berây-ı feth-i Gence

Sezâdır cem olursa ser-nihâde böyle târîhe
Açıldı genc-i Gence sa‘y-i Ahmed Han ile müjde
1137 Tarih-i tam Mecmua: 413

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 çıkmaktadır.

108- Târîh-i Yümnî berây-ı feth-i Revân
Bir kemîne didi bu mısra‘ı Yümnî târîh
Müjde kim oldı Revân fâtihi Sultân Ahmed
1137 Eklemeli tarih Mecmua: 413

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1136 çıkmaktadır.”bir” kemine dediğine göre şair bir eksik söylediğini ima etmektedir: 1136+1= 1137

109 Târîh-i Sa‘dî berây-ı feth-i Gence
Sa‘dîyâ düşdi ser-i a‘dâ didim târîhini
Virdi Gence gencini Fettâh Sultân Ahmede
1137 Eksiltmeli tarih Mecmua: 414

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 çıkmaktadır. Şair “düştü ser-i a’dâ” demekle “bir” çıkması gerektiğini ima etmiştir. 1138-1= 1137

110- Târîh-i Şehrî berây-ı feth-i Gence
Didi Şehrî müjde bu târîh-i ferruh sâlde
Gence şehrin aldı Sultân Ahmed-i Dârâ-düvel
1137 Tarih-i tam Mecmua: 414

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 tarihi çıkmaktadır.

111- Târîh-i Yümnî berây-ı feth-i Gence
Bir ‘adû tarhıyla Yümnî söyledim târîhini
Genceyi de aldı Sultân Ahmed-i nusret-me’âb
1137 Eksiltmeli tarih Mecmua: 415

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 tarihi çıkmaktadır. Şair “bir ‘adu tarhıyla” diyerek “bir” çıkması gerektiğini ima etmiştir. 1138-1=1137.
112- Târîh-i Hilmî berây-ı feth-i Gence

Fethini gûş eyleyüp Hilmî didüm târîhini
Gence fethi seyf-i Sultân Ahmede oldı nasîb
1137 Tarih-i tam Mecmua: 415

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 tarihi çıkmaktadır.

113- Târîh-i Şâkir berây-ı feth-i Tebrîz

Böyle yaz târîhini zerrîn kalemle Şâkir
Hısn-ı Tebrîz oldı Sultân Ahmede mülk-i cedîd
1137 Tarih-i tam Mecmua: 416

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 tarihi çıkmaktadır.

114- Târîh-i Şâkir berây-ı feth-i Gence

Du‘â-gûne kemîne bendesi Şâkir didi târîh
Hümâyûn ola feth-i Gence Sultân Ahmede yâ Rab
1137 Tarih-i tam Mecmua: 416

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1137 tarihi çıkmaktadır.
115- Târîh-i Fâ’iz berây-ı sene-i cedîd******

Fâ’izâ mâh-ı muharrem gelicek târîhine
Nusrete dâl oldıgıçün sâl-i nusretdir bu sâl
1138 Eklemeli tarih Mecmua: 417

Sadece “sâl-i nusretdir bu sâl” kısmı toplanır ve 1134 tarihi bulunur. Bu tarihe bir “dal” yani “dört” eklenmesi gerektiği imâ edilmiştir. 1134+4= 1138

116- Târîh-i Seyyid Vehbî berây-ı vasf-ı cenâb

Eyle bir müfredle iki mısra‘-ı târîh-i tam / Her biri ammâ ola silk-i belâgatde ferîd
‘Iydda geldi nüvîd-i feth-i lutfullahı gör
‘Iyd-ı şevvâli dü-bâlâ kıldı bu feth-i cedîd
1137 Eklemeli tarih Mecmua: 426
İki dizenin tüm harf değerleri ayrı ayrı toplandığında 1136 tarihi çıkmaktadır. Yukarıdaki beyitte “eyle bir” diyerek “bir” eklenmeli denmektedir. 1136+1= 1137.

117- Târîh-i Râşid berây-ı Kasr-ı hümayun Neşâd-âbâd
Râşidâ bu cây-ı vâlânın didim târîhini
Sa‘d ola kasr-ı Neşâd-âbâd Sultân Ahmede
1138 Tarih-i tam Mecmua: 448

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 tarihi çıkmaktadır.

119- Târîh-i İshâk Efendi berây-ı menzîl-gâh-ı teberdârân

Hıtâmında bu me’vânın didim İshak târîhin
Bu beyt-i pâki İbrâhîm Paşa eyledi bünyâd
1138 Tarih-i tam Mecmua: 448

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 tarihi çıkmaktadır.

120- Târîh-i Râşid Efendi berây-ı cây-gâh-ı Teberdârân-ı Saray-ı Atik

Tamâmında bu cây-ı dil-geşin târîhini Râşid
Didim itdi binâ bu câygâhı âsaf-ı yektâ
1138 Tarih-i tam Mecmua: 449

İkinci dizenin “Didim” hariç tüm harf değerleri toplandığında 1138 tarihi çıkmaktadır.

121- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı Sarây-ı ‘Atîk
Bu mısra‘la Nedîmâ eyledi tahrîr-i târîhini
Bu vâlâ kasr-ı nev-tarh ola Sultân Ahmede mes‘ûd
1139 Tarih-i tam Mecmua: 449

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır.

122- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı Kasr-ı Hümâyûn
Du‘â idüp Nedîmâ söyledi bu mısra‘ı ol dem
Bu kasr-ı pâk Sultân Ahmede yâ Rab sa‘îd olsun
1139 Tarih-i tam Mecmua: 449

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır.

123- Târîh-i Seyyid Vehbî Efendi berây-ı tecdîd-i Darp-hâne

Ana bir altun kalem ister ki târîhin yazam
Kıldı cây-ı sikkeyi Sultân Ahmed Hân cedîd
1138 Tarih-i tam Mecmua: 451

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1138 tarihi çıkmaktadır.

124- Târîh-i Râşid Efendi berây-ı Câmi‘-i Nevşehir

Sûy-ı hâtifden işitdim Râşidâ târîhini
Câmi‘-i ra‘nâ münevver ma‘bed-i ‘âlî-makâm
1139 Tarih-i tam Mecmua: 478

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır.

125- Târîh-i Râşid Efendi berây-ı Mekteb-i Nevşehir

Zâyirânından işitdim Râşidâ târîhini
Bî-bedel yapıldı İbrâhîm Paşa mektebi
1140 Tarih-i tam Mecmua: 478

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

126- Târîh-i Râşid Efendi berây-ı Hamâm-ı Nevşehir****
Sakın bir habbe virme dinle hamâmı ne dir târîh
Gelüp gir akçesiz hammâm-ı İbrâhîm Paşaya
1140 Eksiltmeli tarih Mecmua: 478

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır. Şair “sakın bir habbe virme” diyerek bir eksik olması gerektiğini ima etmektedir. 1141-1=1140.

127- Târîh-i Râşid Efendi berây-ı Hân u Çarşû-yı Nevşehir**

Görenler didiler târîhini menkût ile Râşid
Bu hân bu çârsû Nevşehri âbâd eyledi hakkâ
1139 Noktalı harflerle tarih Mecmua: 479

İkinci dizenin noktalı (menkut) harflerin değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır. (Ahmet Refik)

128- Târîh-i diger berây-ı Hân Râşid Efendi

Hitâmın gûş idüp menkût ile Râşid didim târîh
Bu bî-mânend hân bünyâd-ı İbrâhîm Paşadır
1140 Noktalı harflerle tarih Mecmua: 479

İkinci dizenin noktalı (menkut) harflerin değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

129- Târîh-i Vehbî Efendi berây-ı Mekteb-i Nevşehir

Vehbî-i bende du‘â idüp didi târîhini
Cûd-ı İbrâhîm Paşa yapdı bu nev mektebi
1139 Tarih-i tam Mecmua: 479

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır.

130- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı câmi‘-i Nevşehir

Didi bu mısrâ‘ ile târîh-i itmâmın Nedîm
Kıldı İbrâhîm Paşa câmi‘-i enver binâ
1140 Tarih-i tam Mecmua: 480

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

131- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı Hammâm

Eyledim çün vakt-i itmâmın Nedîmâdan su’âl / Böyle iki mısra‘-ı târîh ile virdi cevâb
Cûd-ı İbrâhîm Paşa germ idüp bâzârını / Buldı bu hammâm ile bu şehr-i zîbâ âb u tâb
1140 Tarih-i tam Mecmua: 480

İkinci beytin her iki dizesinin tüm harf değerleri ayrı ayrı toplandığında ayrı ayrı
1140 tarihi çıkmaktadır.

132- Târîh-i Şâkir berây-ı Çeşme-i Nevşehir

Okurlar su gibi leb-teşne-gân târîhini Şâkir
Gel iç nev-çeşme-i dil-cûy-ı İbrâhîm Paşadan
1139 Tarih-i tam Mecmua: 481

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır. (“çeşme-i” tabirindeki hemze elif =1 kabul edilmiştir. )

133- Târîh-i Nedîm berây-ı Sulhiyye
Eyledim şevketlü hünkârım hisâb
Gâlibâne oldı târîhi tamâm
1140 Tarih-i tam Mecmua: 484

İkinci dizenin “Gâlibâne oldı” kısmının tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

134- Târîh-i Nedîm berây-ı Fâtıma Zehrâ Sultân Câmi‘i

Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi târîh-i itmâmın
Ne a‘lâ câmi‘ ihyâ itdi el-hak Fâtıma Sultân
1140 Tarih-i tam Mecmua: 487

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

135- Târîh-i Vehbî Efendi berây-ı Fâtıma Zehra Sultân Câmi‘i

Fâtıma Sultân idüp ihyâ bu zîbâ ma‘bedi
Mescid iken böyle bir pâkîze câmi‘ eyledi
1140 Tarih-i tam Mecmua: 487

Beytin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.
136- Târîh-i Vehbî Efendi berây-ı sulh-ı Eşref Şâh
Ser-fürû itdiricek hasma didim târîhin
Eşrefin haddini bildir diye Sultân Ahmed
1140 Eksiltmeli tarih Mecmua: 489

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır. “ser-fürû ittiricek” diyerek şair, “1” çıkacağını imâ etmektedir: 1141-1=1140

137- Târîh-i Kelîm berây-ı sulh-ı Eşref Şâh
Geldi çün bir müjde târîhin didim anın Kelîm
Bildi haddin kıldı Sultân Ahmede Eşref niyâz
1140 Eklemeli tarih Mecmua: 492

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır. “geldi çün bir”ifadesi ile şair “1” eklenmesi gerektiğini imâ etmektedir. 1139+1=1140

138- Târîh-i Kelîm berây-ı sulh-ı Eşref Şâh

‘Akd-i sulhı gûş idüp hâtif didi târîhini
Oldı İrân ehli Sultân Ahmede fermân-ber
1140 Tarih-i tam Mecmua: 492

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

139- Târîh-i Şeyh-zâde Sadîk berây-ı sulh- ı Eşref Şâh

Sadîk itdi bu dem inkıyâdına târîh
Hu bize virdi olup sulh-ı bî-gümân Eşref
1140 Eklemeli tarih Mecmua: 494

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1132 tarihi çıkmaktadır. Şair “itdi bu dem” demekle bu karşılığı “8”in eklenmesi gerektiğini imâ etmektedir. 1132+8=1140
140- Târîh-i Şâkir berây-ı sulh- Eşref Şâh
Yazıldı sâl-i sulhun kilk-i Şâkir birle târîhin
Didi Eşref amân sulh oldı Sultân Ahmed-i dânâ
1140 Eklemeli tarih Mecmua: 494

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır. Şair “birle” ifadesi ile bir eklemek gerektiğini imâ etmektedir. 1139+1= 1140

141- Târîh-i Mübîh berây-ı sulh-ı Eşref Şâh iki eksik nedeni belli değil

Geldi esnâ-yı haberde böyle târîh ey Mübîh
Aldı Eşref sulh ile Sultân Ahmedden amân
1140 Tarih-i tam Mecmua: 495

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

142- Târîh-i Subhî berây-ı sulh-ı Eşref Şâh

Bu sulha Eşref ağzından çıkup hâtif didi târîh
Amân virsün de Sultân Ahmed alsun mülk-i Îrânı
1140 Çıkartmalı tarih Mecmua: 496

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1145 tarihi çıkmaktadır. Şair “çıkup hâtif” demekle bir “he”(5) nin çıkması gerektiğini belirtmiştir. 1145-5=1140 .
143- Târîh-i Râmî Paşa-zâde berây-ı sâl-i cedîd

Didi tebrîk ile târîh-i re’fet lafza vü ma‘na
Ola bin yüz kırk bir sâli Sultân Ahmede es‘âd
1141 Tarih-i tam Mecmua: 557

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır. Şair ayrıca tarihi açıkça lafzen ve ma‘na olarak da söylemiştir. Ancak ebcedli tarih 1143 çıkmaktadır.
144- Târîh-i Şerîf berây-ı sâl-i cedîd

Çıkdı dilden Şerîf bir târîh
Sâl-i iclâl ü sa‘d u nasr u fütûh
1141 Çıkartmalı tarih Mecmua: 558

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1142 tarihi çıkmaktadır. Şair, “Çıkdı…. bir”demekle “bir” eksiltmemiz gerektiğini söyler. 1142-1=1141.

145- Târîh-i Şerîf berây-ı sâl-i cedîd

Dâ’im ü bâkî idüp şevket ile Hakk-ı Halîl
Sa‘d ide nev-sâl-i İbrâhîm Paşayı Rahîm

1141 Tarih-i tam Mecmua: 558

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

146- Târîh-i Sa‘îd berây-ı Şeref-âbâd

Ta‘miye kasd olunup mısra‘-ı evvelde hemân
Geldi bu beyt-i güzîn cilve-geh-i inşâda
Yapsa divarına mi‘mâr-ı himem bir mihrâb
Kıble-gâh dinse olurdı bu Şeref-âbâda
1141 Ta‘miyeli (eklemeli) tarih. Mecmua: 561

İkinci beytin ikinci dizesinin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır. Tamiyye “evvelde” denildiği için “bir” eklenmelidir. 1140+1= 1141.

147- Târîh-i İshâk Efendi berây-ı Şeref-âbâd

Didim tebrîk idüp İshâk-veş târîh-i itmâmın
Zihî nâdîde me’vâ kasr-ı ebhâ-yı Şeref-âbâd
1141 Tarih-i tam Mecmua: 562

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

148- Târîh-i İmâm-ı Sânî Sâhib Efendi berây-ı Kasr-ı Şeref-âbâd

Bu şeh beyt-i mu‘allâyı görüp Sâhib didi târîh
Şeref-âbâd Sultân Ahmede lâyık makâm-ı pâk
1141 Tarih-i tam Mecmua: 563

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

149- Târîh-i Vehbî Efendi berây-ı Şeref-âbâd:
Okuyup ismine telmîh iderek târîhin
Şeref-âbâd ola bu kasr-ı hümâyûn didiler
1141 Tarih-i tam Mecmua: 563

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır. Dize sonundaki “didiler” ifadesi katılmayacaktır.

150- Târîh-i Vehbî Efendi berây-ı Şeref-âbâd
Hüdâ mes‘ûd ide didi Şerîf-i bende târîhin
Şeref-âbâd Sultân Ahmedî tarh-ı bihîn-i nev
1141 Tarih-i tam Mecmua: 563

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

151- Târîh-i ‘Osman-zâde Sâbir berây-ı Şeref-âbâd

Târîh-i du‘â birle didi Sâbir-i nâşâd
Kasr-ı Şeref-âbâd-ı hümâyûn ola âbâd
1141 Eklemeli tarih Mecmua: 563

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır. “Du’a birle” demekle şair “bir” eklemek gerektiğini ima etmektedir. 1140+1=1141.
152- Târîh-i Rahmî Aga berây-ı Şeref-âbâd:

Didim seyr eyleyüp itmâmının târîhin ey Rahmî
Şeref-âbâd ola ‘izz ile Sultân Ahmede mes‘ûd
1141 Tarih-i tam Mecmua: 564

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

153- Târîh-i Şâkir berây-ı Şeref-âbâd
Kemîne ‘abd-i ihyâ-kerdesi Şâkir didi târîh
Mekân-ı sa‘d-ı Sultân Ahmed-i ‘âdil Şeref-âbâd
1141 Tarih-i tam Mecmua: 565

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

154- Târîh-i Vehbî berây-ı Sultân Ahmed Çeşmesi
Târîhi Sultân Ahmedin cârî-zebân-ı lûleden
Aç besmeleyle iç suyı Hân Ahmede eyle du‘â
1141 Tarih-i tam Mecmua: 608

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1141 tarihi çıkmaktadır.

ŞAİRLER

Afvî,
Âsım(2),
Âtıf (Cevdet Dadaş),
Behçetî,
Dürrî(5) (İhsan Kılıç),
Ebu’l-Es‘ad(2),
Es‘ad,
Fâ’iz (8), (Tarık Demir çalışmış; ancak bu şiirler yok.)
Feyzî(3),
Hamdî(2)
Hâsib(2),
Hâsim,
Hâşim(2),
Hıfzî,
Hilmî,
İlmî,
İmâm-ı evvel,?
İshak Efendi(6),

Kâmî,
Kâzım,
Kelîm(2),
Mâcid(4),
Mir‘izzet(2),
Musîb(3),
Na‘tî(2),
Nahîfî,
Nedîm(10),
Neylî,
Mübih(1),
Osman-zâde Sâbir,
Rahmî Ağa(Sevgi Elmas),
Râmî Paşa-zâde(2)(Fatma Zehra Kavukçu),
Râşid(5)(Halid Biltekin) (Fatih Günay),
Râzî(2),
Reşîd(4),
Rif’at,
Sa‘dî (9),
Şeyh-zâde Sadîk(2),
Sâhib(2),
Salih Mehmed Efendi,
Sâlim-i Trabzonî,
Sâmî(3),
Subhî,
Şâkir(6),
Şehdî(2)(Şeyma Bayındır),
Şehrî(3),
Şerîf(4)(Hasan Kasır),
Tâ’ib Efendi(2) (Güler Doğan ?),
Vâkıf(2),
Vehbî(10)(Hamid Dikmen),
Yümnî,
Zâtî,
Zühdî.
(55 şair)

Yök kaydında olanlar kırmızı
Yök kaydında olmayanlar mavi

NEDİM DİVANINDA BULUNAN VE BULUNMAYAN TARİH MANZUMELERİ

5- Târîh-i Nedîm berây-ı kâ’im-makâm MACİD (1997; 134)

Virüp meydânın İbrâhîm Paşa edhem-i ‘azmin
Rikâba yümn ü câh u şân ile kâ’im-makâm oldı
1128 Tarih-i tam Mecmua: 008

İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1128 tarihi bulunmaktadır. Ancak Kaimmakam’daki hemze “ye” olarak hesaplanmalıdır.

50-Târîh-i Nedîm berây-ı tüfenk endâz-ı İbrâhîm Paşa MACİD (1997; 162)

Nedîm-i bende didi tarz-ı Nef‘î üzre târîhin
Sebûyı urdı hakkâ dikdi taş sadr-ı tüfenk-endâz

1133 Çıkarmalı tarih Mecmua: 129
İkinci dizenin tüm harfleri hesaplandığında 1133 tarihi bulunmaktadır. Ancak “tüfenk” kelimesi eksiltilmelidir; çünkü aslında şair tarz-ı nef’i derken eksilmesi gereken bir kelimenin varlığını îmâ etmektedir. O da “tüfenk”tir.

69- Târîh-i Nedîm berây-ı çeşme MACİD(1997; 159)

Vasf-ı pâkinde Nedîm anın bu beyti söyleyüp
İki mısra‘dan iki târîh tevlîd eyledi

Pür-himem dâmâd İbrâhîm Paşa-yı vezîr (1133)
Bu dilârâ çeşme-i dil-cûyı tecdîd eyledi (1133)

1133 Tarih-i tam Mecmua: 203

Son beyitin her mısra’ı ayrı ayrı tam tarih verir: 1132.

85- Târîh-i Nedîm berây-ı tebrîk-i vezâret MACİD(1997; 163)

Nedîmâ bendesi bu mısra‘ ile didi târîhin
Mehemmed Beg vezîr ü sıhr-ı sultân oldı bir günde
1136 Tarih-i tam Mecmua: 369

İkinci dizenin tüm harfleri toplandığında 1136 çıkmaktadır.

121- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı Sarây-ı ‘Atîk MACİD(1997) bulunamadı
Bu mısra‘la Nedîmâ eyledi tahrîr-i târîhini
Bu vâlâ kasr-ı nev-tarh ola Sultân Ahmede mes‘ûd
1139 Tarih-i tam Mecmua: 449

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır.

122- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı Kasr-ı Hümâyûn MACİD (1997; 148)
Du‘â idüp Nedîmâ söyledi bu mısra‘ı ol dem
Bu kasr-ı pâk Sultân Ahmede yâ Rab sa‘îd olsun
1139 Tarih-i tam Mecmua: 449

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1139 tarihi çıkmaktadır.

130- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı câmi‘-i Nevşehir MACİD (1997; 153)
Ahmed Refik’te de var.

Didi bu mısrâ‘ ile târîh-i itmâmın Nedîm
Kıldı İbrâhîm Paşa câmi‘-i enver binâ
1140 Tarih-i tam Mecmua: 480

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

131- Târîh-i Nedîm Efendi berây-ı Hammâm MACİD (1997; 157)

Eyledim çün vakt-i itmâmın Nedîmâdan su’âl / Böyle iki mısra‘-ı târîh ile virdi cevâb
Cûd-ı İbrâhîm Paşa germ idüp bâzârını (1140) / Buldı bu hammâm ile bu şehr-i zîbâ âb u tâb(1140)
1140 Tarih-i tam Mecmua: 480

İkinci beytin her iki dizesinin tüm harf değerleri ayrı ayrı toplandığında ayrı ayrı
1140 tarihi çıkmaktadır.

133- Târîh-i Nedîm berây-ı Sulhiyye MACİD(1997) bulunamadı.
Eyledim şevketlü hünkârım hisâb
Gâlibâne oldı târîhi tamâm
1140 Tarih-i tam Mecmua: 484

İkinci dizenin “Gâlibâne oldı” kısmının tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

134- Târîh-i Nedîm berây-ı Fâtıma Zehrâ Sultân Câmi‘i MACİD (1997) bulunamadı.

Bu mısra‘la Nedîmâ söyledi târîh-i itmâmın
Ne a‘lâ câmi‘ ihyâ itdi el-hak Fâtıma Sultân
1140 Tarih-i tam Mecmua: 487

İkinci dizenin tüm harf değerleri toplandığında 1140 tarihi çıkmaktadır.

KARŞILAŞTIMA KAYNAĞI :
MACİT, M. (1997) Nedîm Divânı, Akçağ, Ankara.

3. KAYNAKÇA
Altunay, A. R. (1340), Nevşehir Kitabeleri, Tarih Encümeni Dergisi.
Aynur, H. (2003) Üniversitelerde Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları, 2000, 2001, 2002, 2003.
Bağrıaçık, Z. (2001) Dürrî’nin Tarih Manzumelerinde Lale Devri, TÜBİAR-X-/2001
Coşan, E. (1978) Ebced Hesabı ile Tarih Düşürme Sanatı, 1 Ekim. Diyanet Gazetesi.
Faiz-Şâkir, (FŞM) Nevşehirli Dâmat İbrâhim Paşa’ya Sunulan Kasîdeler Mecmua Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi Kitaplığı, Numara 763, İstanbul.
Hakverdioğlu, M. (2007), Edebiyatımızda Lâle Devri ve Nevşehirli Damat İbrâhîm Paşa’ya Sunulan Kasideler İnceleme-Metin, Doktora Tezi. Konya: S.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü
Koçyiğit, F. (2013) Lâle Devri İstanbul Çeşmeleri, Doktora Tezi, Erciyes Ünv., SBE.
Mercanlıgil, M. (1960) Ebced Hesabı, Ankara, Doğuş Ltd. Şirketi Matbaası.
Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü (1993), Ebced Maddesi, MEB. Yay.
TDEA (1998) Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, c. 8, İstanbul. Dergah Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. ( 1987) Osmanlı Tarihi, Ankara.
Yakıt, İ. (2010)Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, İstanbul. Ötüken Yayınevi.

Doğan, Muhammed Nur, Lâle Devri Şâiri Şeyhülislam İshak ve Dīvânı, MEB Yayınları, İstanbul 1997.